1PZ2a7xaD

132. Jan Henryk Rosen (),
szkic wnętrza katedry ormiańskiej
z zaznaczeniem rozmieszczenia
malowideł: Św. Jan Chrzciciel (1)
i Zwiastowanie (2), niedatowane,
ok. 1925–1926
133. Katedra ormiańska we
Lwowie, widok nawy w kierunku
prezbiterium: po lewej widoczne
fragmenty nieukończonych
i niezachowanych malowideł
po płn. stronie arkady tęczowej
(postaci świętych, biskupów),
ok. 1929
132
w kontekście malowideł i całego zespołu dekoracji, którego
integralną część stanowiły – ich ikonografię. Ta została
już wnikliwie i fachowo opracowana 5 , więc w niniejszym
rozdziale witraże zostaną przywołane przede wszystkim
w kontekście ikonografii malowideł, bez szczegółowej
ana lizy obecnych w nich stylistycznych zapożyczeń ze sztu -
ki dawnej oraz ich – bardzo słabo udokumentowanych –
chro nologii i okoliczności powstania.
Z zagadnieniem ikonografii witraży łączy się kolejny
problem – określenia momentu rozpoczęcia prac malarskich,
i z tego właśnie względu wspomina się o przeszkleniach
już w tym miejscu, bowiem tematyka przedstawień
zobrazowanych w witrażach na ogół ściśle wiąże się z ikonografią
malowideł. Skoro więc najwcześniejsze witraże
wstawiono w roku 1926 (a trzeba wziąć pod uwagę czasochłonną
technologię wykonywania przeszkleń – ich
projekty musiały powstać znacznie wcześniej, przypuszczalnie
na samym początku tego roku), to już przed tą
datą, najpóźniej w tym samym roku, musiał być znany
program malowideł w nawie – jeśli nawet nie wszystkich
scen, to przynajmniej znacznej ich części.
Chronologia prac
Malowidła powstały w dwóch etapach. Pierwszy można
da tować na lata 1925–1927 (większe sceny w nawie są sygnowane
i datowane), jakkolwiek trudno o przekonujące
przesłanki potwierdzające wykonanie konkretnych przedstawień
już w roku 1925 6 . Drugi etap, w latach 1928–1929,
objął część prezbiterialną: apsydę oraz ściany zamykające
oba ramiona transeptu. O powierzeniu Rosenowi dekora
cji także i tej, najszacowniejszej części kościoła zadecydowała
prawdopodobnie wysoka ocena jego malowideł
wykonanych w nawie oraz przekonanie, że artysta będzie
potrafił dostosować charakter swoich prac do specyficznego
wnętrza prezbiterium. Pewnie także wtedy ks. Teodorowicz
zarzucił ostatecznie pomysł kontynuowania
w prezbiterium dekoracji mozaikowej 7 .
Kolejność powstawania scen w nawie utrwalił w roku
1930 Ignacy Drexler:
Dla przyszłego historyka sztuki, który zajmie się dziełem
J. H. Rosena, notuję tu wiadomość, że kolejność wykonywania
obrazów była następująca: Święty Jan […], Zwiastowanie
[…], i cała zresztą ściana prawa [płd.], Serafiny w tęczy […]
[a na ścianie płn.:] św. Odyllon […], grupy świętych [...], św.
Katarzyna […] i cała strona lewa […], wreszcie dzieła w prezbyterjum:
Ukrzyżowanie […], Hołd pasterzy […] (obraz na
płótnie) i Ustanowienie Najświętszego Sakramentu […] 8 .
Potwierdzeniem świadectwa Drexlera może być (zapewne
własnoręczny) szkic Rosena, zachowany w jego
księ dze wycinków prasowych [il. 132] 9 , pokazujący wnętrze
nawy (widok ściany południowej) z oznaczeniem
pól, w których miały się znaleźć sceny przedstawiające
św. Jana Chrzciciela (1) oraz Zwiastowanie (2). Cyfry zdają
się potwierdzać opisaną przez Drexlera kolejność.
Zgodne z nią są także daty, zachowane przy sygnaturach
na niektórych malowidłach. Drexler (którego przekaz jest
jedynym znanym źródłem traktującym o tym zagadnieniu)
nie wspomina natomiast ani słowem o scenach na
170