1PZ2a7xaD

Malowidła
w katedrze ormiańskiej
we Lwowie
Uwagi wstępne
Przeprowadzka do Lwowa i spowodowane nagłymi przenosinami
porządkowanie spraw osobistych i rodzinnych
(jak na przykład wspomniany przez artystę wyjazd do
Lozanny, gdzie zdobył informacje na temat techniki malarstwa
ściennego), na pewno uniemożliwiły Rosenowi
rozpoczęcie pracy w katedrze natychmiast po przyjeździe
do miasta. Przyczyn opóźnienia musiało być więcej, jak
choćby konieczność odpowiedniego wyprawienia ścian,
przygotowania gruntu pod warstwę malarską, nie wspominając
już o zaznajomieniu się artysty z wnętrzem, które
miał dekorować, i opracowaniu – choćby szkicowego –
projektu całości zespołu malowideł. Mówiąc o „całości”
na tym pierwszym etapie przedsięwzięcia, mam na myśli
całość nawy kościoła (z wieku XVII) – prostokątnej, trzyprzęsłowej
hali, nakrytej drewnianym stropem projektu
Mączyńskiego, której ściany były rozczłonkowane parami
pilastrów, a na osi każdego z przęseł na ścianach północnej
i południowej znajdowało się po jednym wąskim
oknie. Wydaje się, że początkowo umyślnie powierzono
Rosenowi dekorację tylko tej, nawowej części, z wyłączeniem
prezbiterium, czyli partii najstarszej, XIV-wiecznej,
rdzennie ormiańskiej, a przez to – oraz ze względu na
fakt istnienia tam sanktuarium świątyni – ideowo najważniejszej
i najszacowniejszej. Takie wnioski wypływają
z dal szych dziejów zdobienia wnętrza katedry. Trudno
jednoznacznie stwierdzić, czym była podyktowana taka
decyzja. Czy wynikało to z braku zaufania do artysty, niedoświadczonego
przecież w zakresie malarstwa ściennego
Być może chciano go „sprawdzić” lub też pozwolić
mu na „próbę” umiejętności w mniej reprezentacyjnej
części świątyni (bo w porównaniu z prezbiterium – bardzo
jasnym, prawie zawsze zalanym światłem wpadającym
przez okna w tamburze kopuły – niska nawa sprawia
wrażenie mrocznej). Trzeba ponadto pamiętać, że nakryte
kopułą prezbiterium zostało już częściowo pokryte mozaiką,
doskonale podkreślającą bogactwo dekoracji, rysy
orientalne i pewien odrębny od nawy charakter tej partii
kościoła. Nie można więc też wykluczyć, że ks. Teodorowicz
nadal miał nadzieję na dokończenie rozpoczętej tam
przez Mehoffera dekoracji mozaikowej 1 .
Kolejnym powodem (a może rezultatem) opóźnienia
rozpoczęcia robót malarskich było ozdobienie okien katedry
witrażami 2 . Wydaje się, że pierwszym zadaniem
malarza we Lwowie było właśnie przygotowanie projektów
sześciu witraży: czterech do okien nawy głównej i dwóch
do prezbiterium. Jednak o tych ostatnich brak jest wiadomości;
być może, podobnie jak w przypadku malowideł,
najpierw była mowa jedynie o trzech witrażach w nawie
(czwarty bowiem powstał dla uczczenia jubileuszu 25-le -
cia episkopatu ks. Teodorowicza, w roku 1927), a witraże
w prez bi terium wstawiono na końcu. Wszystkie przeszklenia
zostały wykonane w warszawskim zakładzie Franciszka
Białkowskiego 3 . Oprócz sygnatury zakładu witrażownicze -
go (z da tą 1926 – na niektórych witrażach w nawie, oraz
1928 – na jedynym zachowanym w prezbiterium), noszą
pod pis Rosena i powtórzone odpowiednio daty: 1926 i 1928.
Poza fragmentami odnalezionymi niedawno w piwnicach
katedry witraże te nie zachowały się 4 . Na podstawie istnie -
ją cych ułomków szkła oraz dokumentacji fotograficznej da
się jednak odtworzyć ich wygląd oraz – co jest najważniejsze
169