1PZ2a7xaD

Aneks VI
Szkic listu, pisany ręką ks. Teodorowicza, adresowany najpraw dopodobniej
do Leona hr. Pinińskiego. ZNiO: „Korespondencja abpa
Teodorowicza z lat 1872–1938 oraz listy różnych osób”, rkps Ossol.,
15699/II, k. 1–4
Ekscelencyo
Jaśnie Wielmożny Panie Hrabio!
Marienbad, 9 [] VIII [1]905
Już dawniej dochodziły mnie wieści, że Pan Hrabia miał się przed różnemi osobami odgrażać, iż powstrzyma i niedopuści składek
na katedrę moją, a temsamem jej restauracyję uniemożliwi.
Przyznaję, żem do tych pogłosek nie przywiązywał wagi, gdyż nie mogłem uwierzyć, by Pan Hrabia stwarzał podobny niebywały
w dziejach sztuki precedens; nie mogłem tem bardziej w to uwierzyć, iż znałem stanowisko Pana Hrabiego odnośnie do budowy
daleko ważniejszej ze względu na sztukę, tj. Wawel*, gdzie to ograniczył się Pan Hrabia do napisania broszury, więc do najdelikatniejszego
zaznaczenia przeciwnego zdania, zwłaszcza jeśli się weźmie pod uwagę, że broszura została napisaną nieomal ex post.
Lecz nie mogłem uwierzyć przedewszystkiem dlatego, iż pozbawienie pieniędzy kościoła (którego restauracyję zewnętrzną sam
Pan Hrabia za konieczną uznał) jest krzywdze niem tego kościoła nietylko bowiem ten krzywdzi fundusz kościelny, który gotowe pieniądze
zabiera, ale i ten także, który pieniądze jakie by pewnie kościołowi w udziale się dostały w jakikolwiek sposób powstrzymuje
i ich realizację uniemożliwia.
[k. 2]: Niestety, najniemożliwsze do uwierzenia stało się rzeczywistością. Oto niezbite mam dowody, żeś Pan Hrabia na najbogatszych
i najwpływowszych moich diecezyanach wydobywał swym całym wpływem przyrzeczenie, że zamierzonych na katedrę ofiar
mnie nie złożą, i że istotnie Panu przyrzeczenie podobne danem zostało.
Jeżeli szło Panu Hrabiemu o zwycięstwo na najbliższą metę nademną, to się ono powiodło, i powiodło tem łatwiej, o ile się działo
poza memi plecymi, o ile koszta walki płaciła tylko jedna strona t. j. mój biedny katedralny kościół (który nawet restytucyi za rzecz
mu odebraną na części odnowienia nie sporne nie otrzymał), a przedewszystkiem o ile najłatwiej ten zwycięży, który mówi „nie daj”.
Pogrom zaś mój tem jest dotkliwszy, o ile nie jest mym osobistym, ale mojego kościoła, i o ile w skutkach dotkliwszy: bo Pan
Hrabia nietyko pozbawiasz mą katedrę sumy tej, jaką by dali byli ci panowie, gdyby przyrzeczeniem związanymi nie zostali; ale ponadto
także i dalszych jeszcze wkładek; bo rzecz wiadoma w takich razach skoro nie dają wybitnie, to nie dają i inni ich przykładem
się zasłaniając.
[k. 3] A jeśli patrząc na straty, pytam się w jakim właściwie zadane zostały celu, daremno na to szukam odpowiedzi. Zapewne
wiem dobrze, co Pan Hrabia o mnie mówi: doszedł do uszu moich nieraz okrzyk Pana Hrabiego: „niszczyciel! nie dajcie mu niszczyć
katedry”. Ale Panie Hrabio! Jeśli pod niszczeniem katedry Pan Hrabia rozumie zachowanie Duelowskich malowideł z przed paru
dziesiątek lat, i ołtarzy grożących bezpieczeństwa życia ludzkiego, to chyba sobie zdaje Pan Hrabia z tego sprawę, że na usunięcie tych
rzeczy ja składek zbierać nie potrzebuję, bo parę tysięcy złotych, które już mam na to mi wystarczą – więc przed tym wandalizmem
moim, pietyzm Pana Hrabiego dla mej katedry zasłonić jej nie byłby w stanie. Raczej przeciwnie: dotknięty do żywego tego rodzaju
postępowaniem, właśnie z tego postępowania mógłbym mieć zrozumiałą pokusę okazania, że akcya podobna chybia celu. Czyli, że
Pan Hrabia mógłby tylko co najwyżej przeciwny skutek osiągnąć, aniżeli ten, któryby zamierzał.
Więc daremno pytam, jaki cel I nie najdę na to odpowiedzi, chybabym musiał inaczej posądzać, że Pan Hrabia nie przeforsowawszy
swej opinii ani w gronie Konserwatorów lwowskich ni wiedeńskich, chce kosztem moim i mojej katedry użyć przemocy.
[k. 4] A wtedy słowo „niszczyciel” skierowane ku mnie jeszcze z podwójną racyą skierować by należało pod właściwym adresem.
Ale ja nie chcę bawić się w te dociekania, nie chcę oddawać pięknem za nadobne. – Ja się tylko ograniczę do skonstatowania,
że akcya Pana Hrabiego nietylko jest ukrzywdzeniem materyalnem, ale nadto i względem mnie osobistą i najdotkliwszą krzywdą
moralną.
* L. P i n i ń ski, Zamek na Wawelu, Kraków 1905 (przyp. J. W.).
389