1PZ2a7xaD

Przypisy – Część II
93 „L’ Art Sacré”, 1935, nr 3, s. 30 (Courrier de „L’ Art Sacré”);
podkr. J. W. Wspominając spotkanie z Maurice’ em Denis w Rzymie,
Rosen miał na myśli swój pobyt we Włoszech, związany
pracami w papieskiej kaplicy w Castel Gandolfo, które prowadził
w roku 1934.
94 O przeżyciach wojennych Rosen opowiedział szczegółowo
Waleremu Starczewskiemu, swojemu towarzyszowi z 9. Pułku
Ułanów Małopolskich, w Waszyngtonie, w roku 1977, zob.
„Kariera wojskowa rtm. Jana de Rosen”. Jako ciekawostkę można
wspomnieć fakt, że Rosen zaprojektował orzełki do guzików
i czapek wojskowych Armii Polskiej we Francji, zob. B. M i n -
cer, Polskie orły do czapek wojskowych 1914–1940, „Muzealnictwo
Wojskowe”, 5, 1992, s. 225–248, zwł. s. 243, 245, 247–248 (informację
o tym artykule i jego kserokopię zawdzięczam drowi Piotrowi
Grotowskiemu), oraz B. K r ó l i k o w s k i, J. H. Rosen
projektował orły dla Armii Polskiej we Francji [list do redakcji],
TP, 1982, nr 52 (26 XII), s. 4.
95 R. Landau, Ignace Paderewski. Musician and Statesman,
New York [1934], s. 165.
96 Pracował tam w charakterze „pomocnika referenta”,
w wy dziale D. II, od 15 I 1922 do 1 IV 1923, „Личное дело…”
(ankieta personalna), oraz Z a k r z e w s k a, Rosen Jan Hen -
ryk, s. 56.
97 H. Kubaszewska, Miejska Szkoła Sztuk Zdobni czych
w Warszawie [w:] Polskie życie artystyczne w latach 1915–1939,
red. A. W o j c i e c h o w s k i, Wrocław–Warszawa–Kraków–
Gdańsk 1974, s. 527–529.
98 „Pojechałem na wieś do majątku wuja […] i przebywałem
tam przez półtora roku. Nie robiłem nic innego, tylko bardzo
poważnie zajmowałem się malowaniem. Nie widywałem nikogo
– to znaczy nikogo poza ludźmi ze wsi – żeby się nie rozpraszać”
(F. W r i g h t, Wywiad, 1 II 1979, s. nlb.). Według Stanisława Jordanowskiego
Rosen przebywał w majątku rodziny matki w miejscowości
Koźminek k. Kalisza (J o r d a n o w s k i 1988, s. 150).
99 Por. B u n i k i e w i c z, op. cit. Rosen pokazał wtedy (listopad
1922) następujące obrazy: „Św. Prior (X w.); Św. Wulfram,
bp Sens (VIII w.), Św. Feliks, pastuszek, potem kapucyn; Św. Sawiniusz,
męczennik z III w.; Św. Ambroży; Św. Odylon; Jan Gwalbert,
rycerz florencki z XI w.; Bernardyn ze Sieny; Jan Nepomucen;
Siedmiu śpiących”. Znana jest archiwalna fotografia tylko pierwszego
z wymienionych obrazów, dawniej w zbiorach Muzeum
Lubelskiego w Lublinie, zaginionego podczas II wojny światowej;
zob. Straty wojenne. Malarstwo polskie. Obrazy olejne, pastele, akwarele
utracone w latach 1939–1945 w granicach Polski po 1945,
oprac. A. T y c zyń s k a, K. Z n o j e w s k a, Poznań 1998,
nr kat. 309: Św. Prior, akwarela, papier, 35 × 30 cm, sygn. p.d. J R
(w kółku), repr. cz.-b. (informację o zaginionym obrazie zawdzięczam
drowi Andrzejowi Betlejowi).
100 Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Salon
do roczny 1922–1923, grudzień–styczeń. Katalog ilustrowany nr 1,
s. nlb. 24: Rozen Jan Henryk, nr kat. 227: Żywot św. Franciszka
z Asyżu.
101 K. I łłakowiczówna,Ścieżka obok drogi, Warszawa
1939, s. 74, 76, 78 (Iłłakowiczówna znała Rosena jako kolegę
z pracy, gdyż w tym czasie oboje byli zatrudnieni w MSZ;
poetka wspomina, że byli bezpośrednimi świadkami zamachu
oraz że na wystawie znajdowały się obrazy Rosena).
102 J. Ż[y z n o w s k i], Wystawa „Grupy 12” w T.Z.S.P.,
Tyg Il., 1923, nr 48 (24 XI), s. 763–765 (s. 763: il. tryptyk Rosena
– Św. Franciszek z Asyżu). W żadnym z odnalezionych katalogów
wystaw „Grupy 12” nie pojawia się nazwisko Rosena, nie udało mi
się jednak dotrzeć do katalogu omawianej wystawy z roku 1923.
103 Niezidentyfikowany wycinek prasowy (być może „Kurier
Warszawski” z roku 1924) zachowany w zeszycie z wycinkami
prasowymi (archiwum Mary Flanagan). Tryptyk (ok. 70 × 45 cm
[każda z kwater], tempera na desce, każda kwatera nosi osob -
ną sygnaturę i datę (p.d.): JAN HENRYK ROSEN PINX[IT] AD
MCMXXIII) zachował się do dziś, niemalże in situ: zdobi obec -
nie zakrystię kościoła seminaryjnego (dawniej karmelitów) przy
Krakowskim Przed mieściu w Warszawie; niedawno został odnowiony.
Pierwotnie [il. 127] znajdował się w predelli ołtarza bocznego
w lewej nawie, choć wtedy układ skrzydeł był odwrotny
(War szawa – przewodnik krajoznawczy, red. R. F l e s z a r o w a,
J. K o ł o d z i e j c z y k, Warszawa 1938, s. 165). Za informację
o miejscu przechowywania tryptyku, zgodę na jego reprodukcję
oraz za archiwalną fotografię ołtarza bocznego z umieszczonym
w nim tryptykiem dziękuję ks. Prałatowi Wiesławowi Kądzieli
z Wyższego Metropolitalnego Seminarium Duchownego św. Jana
Chrzciciela w Warszawie.
104 Biblioteka Narodowa w Warszawie przechowuje czarno-
-białe fotografie pięciu obrazów Rosena, m.in. dwa o tematyce
fran ciszkańskiej, zaprezentowane powyżej: Św. Franciszek (tryptyk):
sygn. IF 13480/IV-19, sygn. i dat. p.d. osobno na każdej
z kwater: JAN HENRYK ROSEN MCMXXIII oraz Św. Franciszek: sygn.
IF 13481/IV-19, sygn. i dat. jw. (pozostałe trzy przedstawiają
obrazy z wystawy z roku 1925; por. niżej). – Na tej samej wystawie
– „Grupy 12” – pokazano obraz Św. Stanisław Kostka (dat.
1923, nr kat. 024), w okresie międzywojennym własność Miejskiej
Galerii Obrazów i Rzeźb w Bydgoszczy (zob. Katalog Ilustrowany
Miejskiej Galerii Obrazów i Rzeźb w Bydgoszczy, Bydgoszcz
1929: „nabytki z roku 1926: nr kat. 74: Jan Henryk Rosen, Św.
Stanisław Kostka, tempera, wym. 38 × 58 cm; Dar Grupy »XII«
z Warszawy”); w tych samych zbiorach znajdowało się jeszcze
jedno dzieło Rosena (zob. ibidem: „nabytki z roku 1929: nr kat.
157: Jan Henryk Rosen, Szkic do obrazu Pobór cła na Brdzie
w Bydgoszczy w roku 1502, olej, wym. 60 × 60 cm; zakup z funduszy
miejskich”). Oba obrazy spłonęły w roku 1945 w Trzcińcu, w magazynie
zbiorów ewakuowanych z bydgoskiego muzeum; nie
zachowała się ich dokumentacja fotograficzna (informacja p. Ingi
Kopcewicz z Muzeum Okręgowego im. Leona Wyczółkowskiego
w Bydgoszczy, 6 IV 2006). Pobór cła powstał w związku z konkursem
rozpisanym w roku 1928 przez Radę miejską Bydgoszczy
na obraz o tym temacie. Wygrał go Antoni Michalak; zob. L. L a -
meń ski, Antoni Michalak – malarz mistycznego światła, BHS,
t. 58, 1996, nr 1–2, s. 81, przyp. 15, oraz J. W y c z e s any,
Kalendarium. Życie i twórczość Antoniego Michalaka [w:] Mistyczny
świat Antoniego Michalaka, kat. wyst. Muzeum Nadwiś lańskie,
22 V–9 VIII 2005, Kazimierz Dolny 2005, s. 21–22.
105 Inskrypcja na lewym skrzydle brzmi: „Et in velamento
alarum tuarum exultabo, adhesit | anima mea post te: me suscepit
dextera | tua”, Ps 62, 8–9 („I w zasłonie skrzydeł twoich rozraduję
się, przylgnęła dusza moja do ciebie, broniła mnie prawica
twoja”). Inskrypcji na skrzydle prawym nie udało się odczytać.
106 „Auditui meo dabis gaudium et lætitiam, et exsulta bunt
| ossa humiliata”, Ps 50, 10 („Dasz mi usłyszeć radość i wesele,
a rozradują się kości poniżone”).
107 „Quoniam angelis suis mandavit de te ut custodiant te
in omnibus viis tuis”, Ps 90, 11 („Albowiem aniołom swoim rozkazał
o tobie, aby cię strzegli na wszystkich drogach twoich”).
108 R o s e n, Wspomnienia, s. 242.
109 Kardynał Mercier należał do najwybitniejszych przedstawicieli
odnowy filozofii św. Tomasza; był współautorem, a przede
wszystkim wykonawcą tez encykliki Æterni Patris Leona XIII
z roku 1879, która nadała niejako instytucjonalny charakter i nowy
impuls odradzającej się wtedy w Europie już od szeregu lat
myśli scholastycznej. Ten właśnie kierunek filozoficzny – neo-
354