1PZ2a7xaD

Aneks V
Polemika w sprawie sklepienia katedry na łamach „Słowa Pol skiego”
(1910)
„Słowo Polskie”, nr 485, 19 X 1910 (Władysław Kozicki)
Przy sposobności rozszerzenia k a t e d r y o r m i a ń skiej,
przez stworzenie przystępu do niej od strony ulicy Krakowskiej,
wyłoniła się kwestja proponowanego przez kierownictwo budowy
usunięcia dwóch przęseł sklepienia barokowego w części katedry,
pochodzącej z wieku XVII. Grono konserwatorów sprzeciwiło się
temu zamiarowi, a na tem samem stanowisku stanęli także delegaci
komisji centralnej, Dworzak i Deininger, którzy orzekli, że sklepienie
to po stosownem wzmocnieniu może być utrzymane.
Niestety, zanim nadeszła ostateczna decyzja z Wiednia, część tego
sklepienia, z przyczyn na razie niewyjaśnionych, runęła. W obecnym
stanie rzeczy danie nowego sklepienia wydaje się rzeczą nieuniknioną.
Na wszelki wypadek grono oświadczyło się przeciw
unifikacji stylowej tej części katedry z częścią najstarszą, a zarazem
odrzuciło stanowczo projekt zarządu kościoła, aby stare sklepienie
zastąpić płaskim stropem z drzewa polichromowanego.
* * *
„Słowo Polskie”, nr (), 27 X 1910
Od kierownictwa budowy przy Archikatedrze Ormiańskiej,
otrzymujemy list następujący:
„Kierownictwo budowy zmuszone jest poczynić zastrzeżenia
prawie co do wszystkich punktów, które zawiera w sobie komunikat
Grona Konserwatorów, umieszczony w „Słowie” 19 b.m.
1) Nie jest zgodne z prawdą, jakoby sklepienie barokowe pochodziło
z tego czasu, z którego pochodzi sama część barokowa
t. j. z XVII wieku. Jak się o tem można przekonać, sklepienie jest
znacznie późniejsze i zostało dobudowane po pożarze nie w XVII
ale w XVIII wieku, nawiasem mówiąc, wedle zdania samej Centralnej
komisji, rzecz sama bez wartości zarówno pod względem
architektonicznym, jak i artystycznym.
2) Nie jest zgodne z prawdą, jakoby kierownictwo budowy
czyniło propozycje Gronu Konserwatorów co do usunięcia dwóch
przęseł sklepienia barokowego, – natomiast prawdą jest, że kierownictwo
budowy uznało dwa te przęsła za tak zniszczone, iż
uchwalono ich usunięcie. Projekt kierownictwa budowy został
zatwierdzony przez orzeczenie ministerjalne, a więc przez ostatnią
w tej mierze instancję.
3) Pismo Grona Konserwatorów mówi o przyczynach na razie
niewyjaśnionych runięcia sklepienia. Kierownictwo wyraża żal, iż
Grono Konserwatorów, puszczając w obieg tego rodzaju niejasne
alluzje, nie odniosło się z zapytaniem wprzód do samego kierownictwa
budowy. Była to przecież droga najprostsza i zawsze w takich
razach używana. Kierownictwo budowy miało nie tylko prawo, ale
wprost nakaz z ministerstwa zwalenia sufitu, nie potrzebowało więc
uciekać się do jakichś sposobów, któreby dopiero miały być wyjaśnione.
Jeżeli się zaś wstrzymywało tak długo z wykonaniem decyzji
ministerjalnej, to czyniło to głównie przez wzgląd na zarząd kościoła,
który prosił o to, aby sufit jeszcze jak najdłużej pozostawić. Tymczasem
sufit runął sam. Fachowa komisja z namiestnictwa kazała
zebrać najdokładniejsze fotograficzne zdjęcia, które każdemu facho-
wemu dowodnie wykazują, że sufit był nie do uratowania, ze katastrofa,
gdyby była nie nastąpiła teraz, musiałaby nastąpić później.
Komisja namiestnictwa zarządziła też rozebranie resztek sufitu.
4) W końcu znajduje się ustęp w komunikacie, iż Grono Konserwatorów
odrzuciło stanowczo projekt zarządu kościoła dotyczący
nowego sufitu. Jestto ustęp najzupełniej niezgodny z prawdą
już z tej prostej przyczyny, iż sam zarząd kościoła nie jest jeszcze
w posiadaniu gotowego projektu.
W końcu wyrażamy zdziwienie, iż w sprawozdaniu jest mowa
o odrzuceniu przez komisję Konserwatorów projektu zarządu kościoła
odnoszącego się do konstrukcji nowego sufitu. A przecież
zarząd kościoła sam nie jest w posiadaniu gotowego projektu, nie
mógł tedy jeszcze dotąd formalnie nic gotowego przedłożyć; nie
było więc zdaniem naszem ani powodu do prejudykowania kwestji,
przed oglądnięciem szkiców, ani nie było uprawnienia do głoszenia
publicznego, iż projekt zarządu kościoła został odrzucony.
* * *
„Słowo Polskie”, nr 510, 3 XI 1910, s. 3
W sprawie katedry ormiańskiej
Z biura grona konserwatorów Galicji wschodniej otrzy mujemy
następującą odpowiedź na umieszczone w „Słowie Polskiem”
z 27 z. m. zastrzeżenia kierownictwa budowy przy katedrze ormiańskiej,
wyrażone z powodu komunikatu grona w sprawie restauracji
tego zabytku:
Zarzuty tam podniesione są albo oparte na podstawach niezgodnych
z rzeczywistym stanem rzeczy, albo ów faktyczny stan
w świetle niezupełnie właściwem. W szczególności:
1) Zarzut, iż „nieprawdą jest, jakoby sklepienie barokowe pochodziło
z tego czasu, z którego pochodzi sama część barokowa
(katedry) tj. z XVII wieku” – jest bezpodstawny i bezcelowy, gdyż
twierdzenia takiego n i e m a w komunikacie grona, które o pochodzeniu
wspomnianego sklepienia z XVIII wieku dokładnie było
poinformowane. (Zobacz „Sprawozdania Grona” za rok 1908).
Natomiast Grono nic nie wie o tem, jakoby „wedle zdania samej
centralnej komisji, sklepienie to było bez wartości zarówno pod
względem architektonicznym, jak artystycznym”, przeciwnie zaś
jest w posiadaniu aktów dowodzących, że komisja centralna nalegała
z naciskiem na utrzymanie tego sklepienia.
2) Kierownictwo budowy twierdzi, iż nie jest zgodne z prawdą,
„jakoby czyniło Gronu propozycje co do usunięcia dwóch
przęseł sklepienia barokowego”, natomiast utrzymuje, iż „uznało
te przęsła za tak zniszczone, że uchwaliło ich usunięcie”, a decyzja
ta została zatwierdzoną przez orzeczenie ministerjalne.
Owo podkreślenie subtelnych różnic pomiędzy propozycją
a uchwałą jest bez praktycznego znaczenia, wobec tego, że grono
z urzędu jest powołane do czuwania nad całością zabytków bez
względu na wszelkie uchwały komitetów budowy, czy restauracji.
Zarazem należy ubolewać, że kierownictwo budowy, które, jak
się okazuje z głoszonych zastrzeżeń, tak jest drażliwe na punkcie
swego pietyzmu dla zabytków, nie uznało za stosowne zawiadomić
386