Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Ukrzyżowanie Rosena jako samodzielny pomysł, odbija<br />
od wszystkich innych obrazów, przedstawiających ten sam<br />
przedmiot, w całej historii malarstwa. […] żadna scena tej<br />
największej tragedii w dziejach świata, jaką jest Ukrzyżowanie<br />
Chrystusa, nie była pojęta jak dzieło Rosena. Tło<br />
obrazu jest purpurowe: żadnego nieba, słońca, chmur,<br />
ani góry Golgoty. Na murowanym kamieniu, na krzyżu<br />
wysoko wzniesionym, patrzy Jezus ze swojej wyżyny na<br />
świat poprzez stulecia i tysiąclecia. Niema w Nim żadnej<br />
walki pomiędzy życiem a śmiercią, żadnej męki konania<br />
ani rozpaczy. To jest Jezus triumfujący, to jest Chrystus<br />
Król, który teraz, po spełnieniu przepowiedni widzi Swoje<br />
zwycięstwo, widzi, że zdobył cały świat, który pragnie pociągnąć<br />
do Swojej Boskiej świętości, dlatego to jako Król<br />
Zbawca, Zwycięzca, zjawia się na tle purpury. […] z tego<br />
nastroju zwycięstwa i triumfu powstał cały pomysł artysty.<br />
Ten Jezus jest przybity do krzyża, ale On nie umrze, już<br />
czu je Swoje zmartwychwstanie, żyć będzie wiecznie i zdobędzie<br />
cały świat. Pod skrzydła krzyża, który jest wieczny<br />
i chrześcijańskiej idei, która jest najwyższa ze wszystkich,<br />
jakie wydał świat, garną się święci i Doktorowie Kościoła,<br />
od św. Piotra i Łukasza, od św. Tomasza z Akwinu, aż do<br />
św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Za tę chrześcijańską wiarę,<br />
z wielkiego symbolu płynącą, oddają swe życie święci<br />
męczennicy, od św. Szczepana aż do Ojca Charles de Foucauld<br />
i Miguela Pro, jak ich Mistrz przed dwoma tysiącami<br />
lat, zaświadczali o jej życiu i wielkości i wieczności<br />
krzyża […] 76 .<br />
183 a–b. Inskrypcje ponad Ukrzyżowaniem<br />
Ukrzyżowanie Rosena jest więc indywidualnie pojętą<br />
swego rodzaju summą dziejów (zachodniego) chrześcijaństwa<br />
77 , wyrazem szczególnej historiozofii artysty, pełnej<br />
odniesień do „tu i teraz” – do współczesności oraz do lo -<br />
kalnego, polskiego, a bardziej jeszcze – lwowskiego środowiska<br />
kościelnego, i szerzej – kulturalno-naukowego. Jest<br />
to możliwe dzięki posłużeniu się przez artystę znanym<br />
w sztuce od stuleci środkiem nadawania postaciom historycznym<br />
rysów twarzy osób współ czesnych malarzowi,<br />
co sprawia, że postacie te zys kują nie jako podwójną tożsamość.<br />
Jak wspomniano, ten sam zabieg artysta zastosował,<br />
malując apostołów w Ustanowieniu Najświętszego<br />
Sakramentu w apsydzie, a tak że two rząc wszystkie inne<br />
postaci, które (w liczbie ponad stu) zaludniają ściany katedry.<br />
Scena Ukrzyżowania jest jed nak pod tym względem<br />
szczególna, gdyż, jak sądzę, przywołanie tej drugiej tożsamości<br />
ukazanych postaci może (inaczej niż w większości<br />
innych, a podobnie traktowanych malowideł w katedrze)<br />
wnieść dodatkowe, interesujące wątki do odczytania i interpretacji<br />
tego przedstawienia 78 .<br />
Dzięki wspomnianemu zabiegowi Ukrzyżowanie jest<br />
nie tylko „krótką historią chrześcijaństwa”, ale równo cześnie<br />
– „krótką historią Kościoła lwowskiego”, czy raczej dokumentuje<br />
sytuację współczesną powstaniu kompozy cji,<br />
z myślą o potomności. W scenie tej bowiem zostali sportretowani<br />
trzej katoliccy arcybiskupi lwowscy: twarz św.<br />
Łukasza ma rysy ks. Bolesława Twardowskiego (1864–<br />
1944; arcybiskup od roku 1923), metropolity rzymskokato<br />
lic kiego [il. 166]; jako św. Benedykt został wyobrażony<br />
metropolita greckokatolicki, arcybiskup Andrzej Szepty c-<br />
ki (1865–1944; na tronie arcybiskupim od roku 1901;<br />
il. 169). Natomiast ks. Teodorowicz ma aż dwa portrety:<br />
en face – w postaci św. Grzegorza Oświeciciela, oraz z profilu<br />
– jako św. Tomasz z Akwinu [il. 170, 174–175] 79 . Rysy<br />
Jacka Malczewskiego (1854–1929) – malarza, ale i tercjarza<br />
franciszkańskiego – otrzymał św. Franciszek z Asyżu<br />
[il. 172–173] 80 . Większość pozostałych świętych również<br />
ma rysy twarzy osób związanych z katedrą, o ile ich prawdziwe<br />
wizerunki nie były znane z rycin i fotografii, jak to<br />
było w przypadku św. św. Jana Vianneya, Teresy z Lisieux<br />
czy Miguela Pro albo Charles’ a de Foucauld 81 . Wydaje się<br />
też, że nieprzypadkowo w wielkich postaciach z dziejów<br />
chrześcijaństwa sportretowano konkretne żyjące osobistości<br />
z kręgów kościelnych czy, generalnie, kulturalnych,<br />
choć nie zawsze da się te związki przekonująco wyjaśnić.<br />
Jednakże nie ma wątpliwości co do zasadności nadania<br />
rysów ks. Teodorowi cza św. Grzegorzowi Oświecicielowi<br />
albo św. Tomaszowi z Akwinu. W pierwszym przypadku<br />
oczywistym uzasadnieniem takiego kroku była pozycja<br />
ks. Teodorowicza jako wybitnego arcypasterza Kościoła<br />
ormiańskiego, a w drugim – jego sława jako teologa i kaznodziei<br />
(choć pod tym względem częściej porównywano<br />
go z ks. Piotrem Skargą, zapewne także z uwagi na polityczne<br />
zaangażowanie lwowskiego arcybiskupa) 82 . Nie można<br />
też zakwestionować celności pomysłu „ubrania” w habit<br />
franciszkański Jacka Malczewskiego (mimo że tu wątpli-<br />
200
Change language