1PZ2a7xaD

oraz s z e r o k i c h p l a n ó w r u c h u l i t u r g i c z n e g o,
poję tego jako krę gosł up ówczesnej poboż -
noś c i k a t o l i c k i e j, to w roku 1937 mówił o koniecznym
nawrocie ludzkości do humanizmu […], aby człowiek
przestał być numerem w systemie; w tymże samym roku
wykładał o sensie egzystencji jako takiej […].
258
Często, bardzo często napotykał na mur niezrozumienia
i nie mogło być inaczej, był maksymalistą, był prekursorem
nowych dróg i czasów, był zbyt odmienny – nie
wiedziano jak go sądzić i oceniać. […] Ten umiłowany
uczeń Arcybiskupa Bilczewskiego, jakże często później
był niezrozumiany! 333
Był erudytą, „pożeraczem książek”; mówiono, że
„tomizm gruntował na oryginałach dzieł Doktora Anielskiego”
(swoją bogatą bibliotekę zapisał klasztorowi benedyktynów
w Tyńcu) 334 . Od najmłodszych lat pociągało
go życie zakonne – reguła św. Benedykta – i przez całe życie
towarzyszyła mu tęsknota za klasztorem benedyktyńskim,
do którego jednak nie dane mu było nigdy wstąpić.
Tłumaczono to jego miłością do matki, której nie chciał
opuścić na starość w chorobie, lub też brakiem zgody na
odejście do klasztoru ze strony arcybiskupa Bilczewskiego,
który wysoko cenił ks. Csesznáka i nie chciał się wyrzec
tak wartościowego kapłana archidiecezji 335 . Zamiast
tego ks. Csesznák starał się prowadzić życie według reguły
benedyktyńskiej.
W związku z malowidłami w katedrze bardzo interesująca
jest wzmianka o tym, że klasztorem, do którego miał
zamiar wstąpić ks. Csesznák było właśnie Beuron 336 , którego
słynna szkoła malarska (i jej specyficzny, liturgiczny
charakter) były niejako wynikiem wieloletnich dążeń zakonu
do odnowy liturgii. To przecież ze środowisk benedyktyńskich,
najpierw, jeszcze na początku wieku XIX,
francuskich (o. Prosper Guéranger w Solesmes), potem
niemieckich, w tym głównie właśnie z Beuron, a w końcu
z belgijskich filii tego ostatniego opactwa – w Maredsous,
Lowanium (klasztor Mont-César) i klasztorze św. Andrzeja
w Zevenkerken koło Brugii – wyszła myśl i najżywsze
działania mające na celu odnowienie liturgii; to benedyktyni
byli przez stulecia „strażnikami tradycji” w tym
zakresie 337 . Trudno się więc dziwić ks. Csesznákowi, że –
znając jego liturgiczne upodobania i reformatorskie dążenia
– wybrał to właśnie opactwo, a Rosenowi – że,
zapewne wiedząc o fascynacjach duchownego – postanowił
go sportretować jako benedyktyńskiego (co prawda
kluniackiego, a nie beurońskiego) opata. Wydaje się też,
że malarza mogły łączyć z ks. Csesznákiem wspólne zainteresowania
oraz więzy wzajemnej sym patii, gdyż chyba
właśnie do Jana Henryka Rosena (twórcy tryptyków,
malowanych jeszcze w Warszawie w stylis ty ce „mi nia torskiej”)
odnosi się następujące wspomnienie o tym duchownym:
Najchętniej mówił o wydawnictwach Klasztoru Benedyktynów
i sztuce średniowiecznej; lubił zwłaszcza pełen ekspresji
obraz Grünewalda przedstawiający Ukrzyżowanego
Chrystusa – miał też duże zrozumienie dla malarstwa
„pewnego znajomego malarza”, jego dyptychów i tryptychów
utrzymanych w stylu malarstwa miniaturowego 338 .
Kolejny z przedstawionych tu lwowskich kapłanów,
ks. Adam Bogdanowicz (1898–1941) 339 , był rekolekcjonis tą
259 a 259 b
269