1PZ2a7xaD

129. Jan Henryk Rosen, Adres gratulacyjny dla
kardynała Désiré-Josepha Merciera, 1924
wisku artysta mógł się obracać w Warszawie, a z drugiej
– dostarczają pewnych przesłanek dla prób odpowiedzi
na to pytanie i określenia tego środowiska.
„Adres gratulacyjny” dla kardynała
Merciera
W roku 1924 Rosen przygotował dyplom gratulacyjny
z oka zji jubileuszu 50-lecia kapłaństwa prymasa Belgii,
kar dynała Désiré-Josepha Merciera (1851–1926) 109 . Uroczystości
odbyły się w Mechelen 12 maja 1924 roku,
a przewodniczącym delegacji polskiej, która „wręczyła
[…] artystycznie wykonany przez p. J. H. Rosena adres
z arkuszami zawierającemi podpisy licznych organizacyj
i osób prywatnych z Warszawy i innych miast polskich”,
był sufragan łucki, biskup Michał Godlewski 110 .
Wykonany przez Rosena „adres” jest znany jedynie
z reprodukcji zamieszczonej w „Tygodniku Ilustrowanym”
[il. 129] 111 . Składał się z dwóch arkuszy (albo jednego
– złożonego na pół lub też zdobionego obustronnie),
zawierających dedykację dla jubilata oraz dwa teksty,
z których jeden przypominał zasługi kardynała Merciera
dla Polski i jego niezłomną postawę moralną podczas
I wojny światowej. Jedna część dyplomu ukazywała u góry
wyobrażenie św. Augustyna (pośrodku), flankowane wi -
ze runkami św. Jana Kantego (po lewej) oraz św. Stanisława
biskupa (po prawej). Dwaj ostatni mieli zapewne
uosabiać Kościół polski (na malowanych ramach znajdują
się łacińskie inskrypcje określające ich tożsamość).
Poniżej znajdowała się łacińska dedykacja dla jubilata, wykonana
ozdobnym pismem stylizowanym na uncjałę 112 .
Druga część „adresu” została ozdobiona przedstawieniem
św. To masza z Akwinu w kwadratowym polu z ini cjałem
„L” oraz wizerunkiem niezidentyfikowanego świętego
(mo że jest to św. Augustyn w szatach pontyfikalnych, odpowied
ni w tym miejscu jako autor tekstu, który rozpoczyna
ten inicjał) w analogicznym jak poprzedni ini cjale „S” na
lewym marginesie; pole arkusza po prawej zajmował tekst,
wykonany również rodzajem pseudouncjały, w dwóch blokach.
Pierwszy z tekstów (po francusku) to fragment listu
pasterskiego kardynała Merciera z okresu I wojny światowej
(1916), w którym domagał się niepodległości Polski
113 . Podobnie postąpił w roku 1920, w czasie wojny
polsko-bolszewickiej, publicznie wyrażając swe poparcie
dla Polski i nawołując do pomocy krajowi znaj dującemu
się w stanie zagrożenia ze strony Rosji 114 . To przede wszystkim
z powodu tych wystąpień prymas Belgii zaskarbił
sobie szczególną wdzięczność Polaków. Ale i w całej Europie
był powszechnie podziwiany i sza nowany za swoją
nieugiętą postawę wobec Niemiec podczas I wojny światowej.
Dlatego właśnie tak szerokim echem odbiły się
w Polsce wspomniane uroczystości jubileuszowe w roku
1924, a niewiele później, w styczniu 1926 – podobnie szerokie
kręgi objęła żałoba po śmierci kardynała:
Stoi u katafalku także Polska. Pamięta kardynałowi, że
kształcił licznych jej synów; pamięta mu, że już w roku
1916 przypomniał stratowanej przez wroga Belgii, że tam
na wschodzie cierpi jeszcze więcej siostrzany naród katolicki
i trzeba się modlić, by krwawa wojna przynajmniej
jeden wydała dobry owoc, niepodległość państwową tego
narodu; pamięta mu Polska, że kiedy w chwilę najazdu
komunistycznego nawet wczorajsi sprzymierzeńcy zaczęli
wołać: tolle, on znowu w imię sprawiedliwości i honoru
cywilizacji w sam dzień Cudu nad Wisłą zawołał na alarm
i wstrząsnął sumieniami. Pamięta to wszystko Polska i dzisiaj
z sios trzaną Belgią stoi w żałobie u katafalku głębokiego
myśliciela, wielkiego człowieka i świętego biskupa 115 .
163