1PZ2a7xaD

Przypisy – Część I
mi wyczekiwał aż do lata, by nareszcie na jakąś fabrykę się zdecydować«.
Przypominamy, że dopiero pod koniec sierpnia 1911 r.
wysłał arcybiskup ofertę Gianesemu, zaś z Jaremcza 8 VIII 1911
żądał zmian i zabrania się do kartonów przez wzgląd na subwencję
wiedeńską, ale wybór fabryki nie był jeszcze wtedy dokonany,
a wiadomo, że kartonów malarz nie robi bez porozumienia się
z wykonawcą technicznym. Także ze strony inż. [Mieczysława]
Teodorowicza malarz był narażony na zwłokę, co tłumaczy list
inżyniera pisany w połowie lutego w 1912 r.: »Tak długo nie odpowiadałem,
bo wyjechałem na urlop i nie byłem kilka tygodni
w biurze. Ale po powrocie zarządziłem bezzwłocznie żądane
zdjęcia z kopuły i przesłałem W. Panu«”, ks. Teodorowicz do
Mehoffera, 26 II 1912; M. Teodorowicz do Mehoffera, luty 1912;
M e h o f f e r o w a, „Rozwój myśli…”, t. II, s. (434) 430.
342 M. Teodorowicz do Mehoffera, 23 I 1912, M e h o f f e -
r o w a, „Rozwój myśli…”, t. II, s. (432) 428. Mozaiki istotnie zostały
wykonane przez wenecki warsztat Angela Gianesego (por.
także Z e ń c z a k, Dekoracja…, przyp. 25, s. 222). Korespondencja
arcybiskupa z „Atelier di Mosaico e Pittura, Gianese Cav.
Angelo & Co.”, S. Chiara, Palazzo Driussi, N. 518, Venezia, jest
przechowywana w ЦДІА („Konsystorz Metropolitalny Ormiańsko-Katolicki”,
ф. 475, оп. 1, спр. 609–610).
Jako ciekawostkę warto przytoczyć fakt, że jeszcze w roku
1910, wkrótce po ogłoszeniu „konkursu zamkniętego” na dekorację
katedry, „Tygodnik Ilustrowany” donosił w sprawie możli -
we go powierzenia wykonania mozaik w katedrze Krakowskiemu
Zakładowi Witrażów S. G. Żeleńskiego, iż „można mieć nadzieję,
że mimo niezwykłego faktu, iż najwyższe sfery kościelne popierają
już zawczasu energicznie fabryki włoskie, zakład krakowski
jednak przy tej robocie pominięty nie zostanie, i że polskie siły
odtwórcze wykonają dzieła polskich również artystów, których
w osobach pp. Bukowskiego, Frycza, Maszkowskiego i Procajłowicza
zaproszono już do przedłożenia swoich projektów w ścisłym
konkursie” (Krakowski Zakład Witrażów i Mozaiki, Tyg. Il.,
1910, nr 12, s. 245; informację o tej notatce zawdzięczam pp.
Danucie Czapczyńskiej-Kleszczyńskiej i Ryszardowi Piechowi a-
kowi).
343 Ks. Teodorowicz do Mehoffera, 10 II 1912, M e h o f f e -
r o w a, „Rozwój myśli…”, t. II, s. (433) 429.
344 Ks. Teodorowicz do Mehoffera, 13 VII 1912, ibidem,
s. (447) 445.
345 Odkryto je zapewne dopiero pod koniec roku 1913 lub
na początku następnego, gdyż ks. Teodorowicz wspomina o nich
w liście do Mehoffera z lutego 1914 (zob. przyp. 351 i 352).
346 Mehoffer do ks. Teodorowicza, 2 XII 1910, M e h o f f e -
rowa, „Rozwój myśli…”, t. II, s. 403 v , (408) 404. Apsyda istotnie
była zakryta, gdyż nadal znajdował się tam barokowy, bardzo
rozbudowany ołtarz główny (usunięty około roku 1925; por.
il. 11). Dekoracja konchy musiałaby zaś ulec chyba jeszcze innym
zmianom, bowiem pomysł wyobrażenia tam jedynie symboli
czterech ewangelistów (wspomniane „4 ewangelie”) byłby raczej
rzadkością w tradycji przedstawień tego typu. Najczęściej symbole
ewangelistów łączono z Maiestas Domini, por. U. N i l g e n,
Evangelisten und Evangelistensymbole [w:] LCI, Bd. 1, szp. 696–
713. Co ciekawe, podobnie zakomponowane symbole ewangelistów
(także bez wspomnianego centralnego motywu, któremu
zwykle towarzyszą) znajdowały się na sklepieniu kaplicy zamkowej
w Lublinie (por. R ó ż ycka Bryzek, Bizantyńsko-ruskie
malowidła…, s. 42–43).
347 Ks. Teodorowicz do Mehoffera, 1 II 1913, M e h o f f e -
rowa, „Rozwój myśli…”, t. II, s. (453 v ) 451 v . Nieco później, już
po położeniu mozaiki w kopule, arcybiskup w podobnym tonie
pisał do Mehoffera: „Cieszę się tym bardzo, że Pan Profesor zabierać
się myśli do nowej pracy; jest ona w naszym wspólnym
interesie. Wrażenie kopuły bez apsydy i sklepień jest niekompletne,
coraz to częś ciej odzywają się głosy, że za blada mozajka,
że linie zatarte etc. Te głosy uważam za nieuzasadnione, ale ostatecznie
one urabiają pierwsze wrażenie dla dzieła, więc co rychlej
trzeba całością wspaniałą widza uchwycić i przykuć. Bardzo więc
o to proszę w interesie naszym wspólnym”, ks. Teodorowicz do
Mehoffera, 21 VII 1913, ibidem, s. (462) 460.
348 Mehoffer do żony, 20, 21, 23 III 1913, ibidem, s. (454)
452–(455) 453.
454.
460.
349 Mehoffer do żony, 23 III 1913, ibidem, s. (455) 453–(456)
350 M. Teodorowicz do Mehoffera, 15 VII 1913, ibidem, s. (462)
351 Ks. Teodorowicz do Mehoffera, 9 II 1914, ibidem, s. (500)
498–(501) 499. Wspomniane „desenie”, to zapewne odkryte na
archiwolcie łuku tęczowego „słabe ślady polichromji temperowej
w kształcie popiersi świętych […] z nimbami krążkowemi (apostołów
lub proroków)”, P i o t r o w s k i, op. cit., s. 11. Dekoracje
te nie zachowały się. „Stara skulptura” na filarach i archiwolcie
łuku tęczowego istnieje do dziś, zob. il. 3–6.
352 Ks. Teodorowicz do Mehoffera, 3 X 1913, 14 II 1914,
M e h o f f e r o w a, „Rozwój myśli…”, t. II, s. (482) 480, (501)
499. Po upływie niemal pół roku projektów nadal nie było: „[…]
Ostatni już jest [moment, by] pomyśleć o absydzie i głównym
oł tarzu. Proszę wierzyć, że ciągłe prowizorium w kościele z rusztowaniem
jest wprost nie do wytrzymania […]”, ks. Teodoro -
wicz do Mehoffera, 22 VI 1914, ibidem, s. (501) 499. Jak pisze
Mehofferowa (loc. cit.): „Tu ustaje wymieniana dotąd pilnie
korespondencja z Teodorowiczami” (tzn. arcybiskupem Józefem
Teodorowiczem oraz inż. Mieczysławem Teodorowiczem,
który sprawował nadzór techniczny nad odnowieniem katedry).
353 Ostatnie znane próby nawiązania kontaktu z Mehofferem,
którego zerwanie przypieczętował zapewne wybuch I wojny
światowej, znajdują się w listach wystosowanych już nie przez
samego arcybiskupa, ale przez sekretariat Kurii, z 26 XII 1915
oraz 2 IV 1920; M e h o f f e r o w a, „Rozwój myśli…”, t. II,
s. (503) 501–(504) 502.
354 Mehofferowa, „Rozwój myśli…”, t. I, s. (226) 221v .
Jedyna znana fotografia tego obrazu (reprodukowana tutaj) pochodzi
z wydanej w roku 1912 niewielkiej monografii artysty,
pi óra Marcina S a m l i c k i e g o, Józef Mehoffer, Kraków 1912
(= Współczesne Malarstwo Polskie, 4), repr. barwna na s. nlb.
poza tekstem. Nieznane są wymiary ani podobrazie pracy; Mehofferowa
informuje, że była wykonana w technice olejnej.
Warto wspomnieć, że – oprócz opisanych tu szkiców „studyjnych”
tego tematu – Mehoffer umieścił Trójcę św. (w typie
„Piety Boga Ojca”) w niezrealizowanym projekcie malowideł do
kaplicy królowej Zofii (Św. Trójcy) w katedrze na Wawelu, z ro -
ku 1900, por. Opus magnum, il. na s. 28.
355 O symbolicznym znaczeniu koła w aspekcie trynitarnym,
por. wyżej, przyp. 340.
356 Trójca św., tempera na tynku, Ø 98 cm, niesygn.; por.
Mehoffer 1964, nr 168, s. 127. W katalogu obraz jest datowany
na lata 1903–1904, podczas gdy (odnotowany w bibliografii)
E. S w i e y k owski (Pamiętnik TPSP w Krakowie 1854–1904,
Kraków 1905, s. 106) informuje, że Mehoffer wystawił Trójcę św.
w TPSP w roku 1903. Zob też: W. P r o k e s c h, Sztuka, Tyg. Il.,
1904, nr 15, s. 286 [sprawozdanie z VII wystawy TAP „Sztuka”]:
„niezwykle oryginalny, w drzewo oprawiony fresk na murze,
wy obrażający »Trójcę Świętą«”; VII Wystawa Towarzystwa Artystów
Polskich „Sztuka” i II Wystawa Towarzystwa „Polska Sztuka Stosowana”
otwarta od dnia 23 stycznia do 6 marca 1904 roku, Kraków
341