1PZ2a7xaD

49 a
sowanych przez Mączyńskiego motywów ormiańskich 191 .
Niewykluczone, że architekt przejął go nie tyle wprost
z ormiańskich wzorów, co prawdopodobnie z dekoracji
apsyd katedry – zaprojektowanej niewiele wcześniej przez
Jana Bołoz Antoniewicza i, jak wiadomo, wiernie wzorowanej
na zabytkach ormiańskich – gdzie w takie właśnie
obramienia ujęto okna obu apsyd bocznych [il. 49 a–e, 50].
Kolejnym elementem zapożyczonym z kamieniarki
or miańskiej jest ukształtowanie i dekoracja portalu zachodniego
(obecnie głównego portalu świątyni), który
według pierwotnego projektu Mączyńskiego miał połączyć
przedsionek-korytarz pomiędzy kruchtą (niezrealizowana)
a czwo ro boczną kaplicą przy nawie i prowadzącą
do niej trójkątną przewiązką (zrealizowana) [il. 51, 52].
Otrzymał on formę szerokiego prostokątnego otworu
zwieńczonego półkolistym łukiem. Węgary portalu zostały
ozdobione parami kolumienek o bardzo smukłych
trzonach (luźno owiniętych wąską taśmą), ustawionych
na wspólnym cokole, lecz o osobnych, potraktowanych
bardzo sumarycznie bazach i kapitelach. U nasady łuku
zamykającego portal znajdu je się odcinek gładkiego fryzu.
Kolumienka wewnętrzna płyn nie przechodzi ponad
fryzem w wałek tworzący archiwoltę; zamiast analogicznego
przedłużenia zewnętrznej kolu mien ki, ponad fryzem
pojawia się ornament z uło żonych prostopadle do
półkola łuku pojedynczych liści akantu. Klucz zwieńczenia
zaakcentowany jest podwójnie: w pasie zewnętrznym
– prostą agrafą z dwoma niejednakowej wielkości cekinami,
a w wewnętrznym – zdobioną reliefowo kulą, która
łączy wałki zbiegające się w niej z obu stron. Trzeci, bardzo
wąski pas ornamentalny archiwolty jest utworzony
przez nieklasyczny astragal. W centrum tym panonu znajduje
się okulus mieszczący lampę w metalowym okuciu 192 .
Pole tympanonu po obu stronach okulusa wypeł niają motywy
w formie zdobionych geometrycznie niewiel kich
krążków z dołączonymi do nich liśćmi-„skrzydłami”. Podobny
krążek, ale już bez liścia, znajduje się na osi, pod
okulusem. Dla kompozycji tympanonu istnieje w architekturze
ormiańskiej bardzo bliski wzór w postaci dekoracji
portalu kościoła w miejscowości Achtala, obecnie
w Armenii [il. 53] 193 . Projekt Mączyńskiego, prócz ogól nej
kompozycji, powtarza nawet tak drobne szcze góły ornamentalne
tympanonu w Achtali (gwiazdki utworzone na
przecięciu plątaniny wstęgowego ornamentu; we Lwowie
wycięte w metalowej obręczy mocującej lampę w oku lusie
pośrodku tympanonu), że należy uznać, iż architekt
musiał znać ten zabytek z fotografii.
Do wysokości nadproża portal flankują ornamen -
tal ne pasy z przenikających się splecionych kół – powszechnie
występujących, zazwyczaj w jeszcze bardziej
skomplikowanych układach, nie tylko w kamieniarce ormiańskiej,
ale także w iluminatorstwie ormiańskim, a na -
wet zachod nim. Po lewej stronie omawianego portalu,
wy ciętego nie symetrycznie w ścianie kaplicy (ze względu
na następu jące właśnie w tym miejscu, umyślnie zapro
jek towane, skrzywienie osi kościoła, aby dało się ją
wy pro wadzić prostopadle do pierzei ulicy Krakowskiej),
wprawione zo stały pojedyncze elementy dekoracyjne, wy -
66