1PZ2a7xaD

81. Matthäus Greuter, Aeternitas, ok. 1610
82. Józef Mehoffer, Trójca św. (1903) na
wystawie TAP „Sztuka” w Düsseldorfie w 1904
81
wobec ar tys ty. O tym aspekcie jako przyczynie zerwania
czy też ochłodzenia kontaktów nie wspomina jednak Mehofferowa,
która za zwyczaj szczególną uwagę zwracała
właśnie na tę tematykę w korespondencji artysty z arcybiskupem.
Możliwe też, że Mehoffer, pochłonięty innymi
zleceniami (zwłaszcza kolejnymi witrażami dla Fryburga)
i zajęciami na Akademii Sztuk Pięk nych, z niechęcią na -
wet myślą powracał do zamówienia, które – choć na pewno
było dla niego niemałym wyzwaniem artystycznym
– nierozdzielnie łączyło się z niezwykle trudnymi kontaktami
osobistymi ze zleceniodawcą 353 .
Trzy warianty Trójcy św.
Z monumentalnego zamysłu Mehoffera udało się zrealizować
zaledwie niewielką część: mozaiki w czaszy i tamburze
kopuły, w pendentywach oraz na sklepieniach ramion
krzyża starej części kościoła. Zgodnie z życzeniem fundatora,
Aleksandra Krzeczunowicza, rozpoczęto od mozaiki
w czaszy kopuły. Obok względów ideowych (kopuła
była tradycyjnie najważniejszym elementem w ba zylikach
krzy żowo-kopułowych, a taki właśnie typ reprezentuje
lwowska katedra), decyzję tę warunkowały, jak wolno
przy puszczać, inne prace o charakterze konserwator sko-
-res tauratorskim, prowadzone równocześnie w kościele.
Wobec niejednoznacznego stanowiska konserwatorskiego
(nie mo ż na zapominać o kategorycznym sprzeciwie
Leona Pi niń skiego oraz niechęci Komisji Centralnej wobec
planów usunięcia XVIII-wiecznego wystroju), wydaje
się, że barokowe malowidła usunięto najpierw jedynie
z kopuły i przylegających do niej sklepień, a reszta trwała
nietknięta na swoim miejscu aż do połowy lat dwudziestych
wieku XX. W okresie prac nad mozaiką, w apsydzie
i nawach bocznych wciąż stały barokowe ołtarze i – jak
pokazują dalsze dzieje – daleko było jeszcze do ich usunięcia.
Przy tym wiadomo było, że mozaikowa dekora -
cja apsydy oraz ścian części prezbiterialnej powinna być
zhar monizowana z nowym ołtarzem. Wybór kopuły, jako
miej sca rozpoczęcia pokrywania katedry mozaiką, narzucał
się więc sam.
Powyżej przedstawiono już pobudki, którymi mógł
się kierować Mehoffer, podejmując decyzję, by – w następstwie
zmiany techniki wykonania dekoracji – zastąpić
temat dwunastu apostołów, przewidziany w kopule
we wcześniejszym projekcie, kompozycją przedstawiającą
Trójcę św. Wspomniano również, że w latach 1911–1912,
gdy Mehoffer opracowywał szkic dla katedry, temat Trójcy
św., wybrany na dekorację czaszy kopuły, towarzyszył
mu już od dawna, pierwsza redakcja tej kompozycji powstała
bowiem w roku 1899. Szczegółowy opis tego obrazu
[il. 79] podaje w swoich wspomnieniach Jadwiga
Mehofferowa:
W lipcu i sierpniu 1899 r. w Świdniku namalował Mehoffer
Trójcę Świętą, tondo olejne umieszczone w złotych narożnikach.
Na przestrzeni ciemno szafirowego gwiaździstego
nieba postać Boga Ojca, jak zwykle starca siwowłosego
ubranego w szeroką, czarną kapę, także obsypaną złotymi
gwiazdkami. Z poza Jego ramion wygląda szeroko uskrzydlony,
biało zielonkawy gołąb – symbol Ducha Świętego.
Poza głowami Boga Ojca i Ducha Świętego złoci się
przysługujący Trójcy Świętej symboliczny trójkąt. Na tle
ciemnej kapy rozłożone nagie ciało umęczonego Chrystusa
unoszą dwaj aniołowie; jeden z nich podtrzymuje górę
ciała i przykłada głowę do boku Chrystusa, ubrany w ciemno
fioletową suknię, skrzydła ma purpurowe. Drugi klęczy
u kolan i podtrzymuje dół ciała Chrystusowego – ubrany
w suknię ciemno zieloną, skrzydła ma jasno ogniste.
Obraz ten, traktowany zresztą szkicowo, był prototypem
108