Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Przypisy – Część III<br />
rały je także biografie o. Pro, zob. np. A. D r a g o n, Pour le Christ-<br />
-Roi: Miguel Augustin Pro de la Compagnie de Jésus, Montreal 1928<br />
(wyd. pol. Za Chrystusa Króla. Żywot O. Michała Augustyna Pro,<br />
T. J., straconego w Meksyku 23 listopada 1927, Kraków 1931; fot.<br />
na frontyspisie; il. 178); na temat męczennika, zob. J. W r b a, Pró,<br />
Miguel Augustín [w:] LThK, Bd. 8, szp. 607; H. B e y l a r d, Pro<br />
Juarez (Miguel) [w:] Catholicisme. Hier – Aujourd’ hui – Demain,<br />
t. 11, Paris 1988, szp. 1063–1064. Portret w katedrze jest na pewno<br />
jednym z najwcześniejszych przedstawień o. Pro w sztuce.<br />
Fakt ten szczególnie podkreślano w czasie, gdy Rosen znalazł się<br />
w USA: wiadomość o istnieniu wizerunku męczennika w polskim<br />
kościele, podaną jako „informacja agencyjna”, przedrukowały<br />
dziesiątki amerykańskich pism katolickich (w księdze wycinków<br />
prasowych Rosena zachowane są notatki ilustrowane zdjęciem<br />
Ukrzyżowania i powiększeniem twarzy o. Pro, z kwietniowych<br />
numerów roku 1938, m.in. „The Pittsburgh Catholic”, „The Providence<br />
Visitor”, „The Catholic Review”, „Our Sunday Visitor”, „The<br />
Catholic Columbian”). Portret o. Charlesa de Foucauld [il. 179]<br />
jest zaś bez wątpienia skopiowany z fotografii (być może rozpowszechnianej<br />
także samodzielnie), którą zamieszczono na frontyspisie<br />
jego biografii: R. B a z i n, Charles de Foucauld. Explorateur<br />
du Maroc, eremite du Sahara, Paris 1921. Zob. też: M. C o u d r a y,<br />
Foucauld (Charles-Eugène de) [w:] Catholicisme…, t. 4, Paris 1956,<br />
szp. 1463–1466; G. G r e s h a k e, Foucauld (Charles-Eugène) [w:]<br />
LThK, Bd. 3, szp. 1372–1373.<br />
82 „[…] wybór [utożsamienia arcybiskupa Teodorowicza ze<br />
św. Tomaszem] ze względu na rozległość umysłu i niezwykłą bystrość<br />
inteligencji obu postaci [sc. ks. Teodorowicza i św. Tomasza]<br />
[…], doskonały” (Z a c h a r i e w i c z, „Ukrzyżowanie”…, s. 101).<br />
83 Na temat związków arcybiskupa Szeptyckiego z benedyktynami,<br />
zob. niżej, przyp. 358.<br />
84 Zob. Mała encyklopedia kultury antycznej, Warszawa 1990,<br />
s. 803; M. P l e z i a, Przedmowa [w:] T. Z i e l i ń ski, Religia<br />
starożytnej Grecji. Zarys ogólny. Religia hellenizmu, Wrocław–Warszawa–Kraków<br />
1991, s. 5–24; i d e m, Tadeusz Stefan Zieliński [w:]<br />
W kręgu wielkich humanistów. Kultura antyczna na Uniwersytecie<br />
Warszawskim po I wojnie światowej, red. I. B i e ż u ń ska-Mał<br />
o w i s t, Warszawa 1991, s. 38–53. Pamięci profesora Zielińskiego<br />
(w stulecie urodzin) został poświęcony cały zeszyt pisma<br />
„Meander” (t. 14, 1959, z. 8–9), w którym znalazły się wspomnienia<br />
m.in. K. K u m a n i e c k i e g o, Tadeusz Zieliński, ibidem,<br />
s. 387–393; S. S r e b r n e g o, Ze wspomnień ucznia, ibidem,<br />
s. 394–405; S. J. L u r i i, Wspomnienia o prof. Tadeuszu Zielińskim<br />
i jego metodzie motywów rudymentarnych (przeł. z ros. O. J u r e -<br />
w i c z), ibidem, s. 406–418 oraz H. M o r t k o w icz-Olczakowej,<br />
Wspomnienie o Tadeuszu Zielińskim, ibidem, s. 428–431.<br />
85 Po powrocie Zielińskiego z Rosji do Polski pisarz Tadeusz<br />
Ulanowski stwierdził nawet, że „najcenniejszą rewindykacją traktatu<br />
ryskiego jest osoba prof. Tadeusza Zielińskiego” (Tadeuszowi<br />
Zielińskiemu w 70-tą rocznicę urodzin hołd składa Krakowskie Koło<br />
P.T.F., Kraków 1929, s. nlb. 2). Jak wiadomo, Rosen w tym czasie<br />
przebywał w Warszawie, czy też na wsi, gdzie malował, ale utrzymywał<br />
stały kontakt ze stolicą (sądząc choćby z jego obrazów<br />
pokazywanych wtedy na wystawach w Zachęcie). Możliwe, że był<br />
słuchaczem publicznych odczytów Zielińskiego i stąd, pomijając<br />
nawet lekturę książek, mógł znać treść jego prac.<br />
86 Kozicki, Malowidła ścienne…, s. 450–451.<br />
87 J. Parandowski, Tadeusz Zieliński, „Pamiętnik Warszawski”,<br />
1929, nr 1, s. 203. Identyfikację potwierdza też porównanie<br />
archiwalnych fotografii Zielińskiego z wizerunkiem<br />
św. Piotra w Ukrzyżowaniu. Wbrew twierdzeniu Parandowskiego<br />
o „przypadkowości” umieszczenia tu podobizny hellenisty, w dalszej<br />
części pracy zostaną przedstawione powody, które mogą<br />
usprawiedliwić jego portret w katedrze.<br />
88 Parandowski, Tadeusz Zieliński, s. 208. St. P i l c h,<br />
Z pobytu prof. Zielińskiego we Lwowie, „Słowo Polskie”, 1925, nr 130<br />
(14 V), s. 5 (profesor zatrzymał się we Lwowie w drodze powrotnej<br />
z dłuższej podróży; na zaproszenie lwowskiego oddziału Polskiego<br />
Towarzystwa Filologicznego wygłosił trzy odczyty: „Pierwiastek<br />
dramatyzmu w tragedii greckiej” oraz dwa pod wspólnym<br />
tytułem „Dies irae. Proroctwo Sybilli o końcu Rzymu i świata”),<br />
oraz P l e z i a, op. cit., s. 15.<br />
89 Tadeuszowi Zielińskiemu w 70-tą rocznicę urodzin…, s. nlb. 2.<br />
90 Z zaplanowanych sześciu tomów Religii świata antycznego<br />
przed wojną ukazały się cztery: t. I: Religia starożytnej Grecji.<br />
Zarys ogólny, przekł. z ros. S. S r e b r n y, Warszawa 1921; t. II:<br />
Religia hellenizmu, przekł. z ros. G. P i a n k ó w n a, ibidem 1925;<br />
t. III: Hellenizm i judaizm (cz. 1–2), ibidem 1927; t. IV: Religia<br />
rzeczypospolitej rzymskiej (cz. 1–2), ibidem 1933. Pracę nad kolejnymi<br />
tomami (bardzo zaawansowaną) przerwała wojna; autor<br />
ukończył je w bardzo trudnych warunkach wojennych, tuż przed<br />
śmiercią, w Niemczech. W związku z kontrowersjami wobec prac<br />
Zielińskiego udało się je wydać drukiem dopiero niedawno: t. V:<br />
Religia Cesarstwa Rzymskiego, Toruń 1999; t. VI: Chrześcijaństwo<br />
antyczne, ibidem 1999.<br />
91 J. Parandowski, W lwowskiej katedrze ormiańskiej,<br />
„Tęcza”, 1928, z. 6, s. nlb. Ten fragment poprzedzało następujące<br />
zastrzeżenie autora: „Rusztowanie nie pozwala widzieć zbyt<br />
wie le. Można jednak dostrzec zarysy Ukrzyżowania, z podmalowanem<br />
już tłem barwy szkarłatu”.<br />
92 K a j e t a n o w i c z, Katedra… 1930, s. 19; M a ł kiewiczówna,op.<br />
cit., s. 47–58.<br />
93 Klemens Aleksandryjski, Zachęta Greków, wstęp,<br />
oprac., przekł. ks. J. S o ł o w a n i u k [w:] Apologie, Warszawa<br />
1988 (= Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy, t. 44), s. 122 (I.8.3).<br />
Autor inskrypcji jest wymieniony na witrażu; tytuł dzieła, z którego<br />
mógł zostać zaczerpnięty tekst inskrypcji, zasugerowałam<br />
w artykule The Decoration of the Armenian Cathedral in Lwów,<br />
„Centropa. A Journal of Central European Architecture and Relat<br />
ed Arts”, vol. 3, 2003, no. 3, s. 265, przyp. 97; identyfikacji miejsca,<br />
z którego pochodzi cytowana sentencja we wspomnianym<br />
dziele, dokonała i podała jej polskie tłumaczenie Helena M a ł -<br />
kiewiczówna (op. cit., s. 47–48).<br />
94 Parandowski, W lwowskiej katedrze…, s. nlb. Okno<br />
„spogląda” na sceny przedstawiające wydarzenia poprzedzające<br />
narodzenie Chrystusa.<br />
95 Parandowski, Tadeusz Zieliński, s. 208 (podkr. J. W.).<br />
96 ks. K. M i c h a l s k i, Nieznanemu Bogu, „Czas”, 87, 1935,<br />
nr 1, przedr. w: i d e m, Nova et Vetera, Kraków 1998 (= Studia do<br />
Dziejów Wydziału Teologicznego UJ, t. 9), s. 482.<br />
97 T. Zieliń ski, Religia starożytnej Grecji. Zarys ogólny.<br />
Religia hellenizmu, Wrocław–Warszawa–Kraków 1991, s. 28.<br />
98 Ibidem.<br />
99 L. P i o t r o w i c z, Tadeusz Stefan Zieliński, „Kwartalnik<br />
Historyczny” 1946, nr 53, s. 639–653 (nadb. s. 11). – „Zieliński<br />
był w pełni świadomy naukowych metod, których nieznajomość<br />
mu zarzucano, i odrzucił je z całą determinacją, jakiej zapewne<br />
wymagało przeciwstawienie się panującej w badaniach historycznych<br />
modzie. Zapłacił za to wysoką dla historyka idei cenę<br />
zapomnienia”, M. D z i e l s k a, Kierunki badań nad historią religii<br />
greckiej i hellenizmu oraz nowsza literatura przedmiotu [w:] Z i e -<br />
liń ski, Religia starożytnej Grecji..., s. 278.<br />
s. 53.<br />
100 S. S r e b r n y, Tadeusz Zieliński, „Eos”, t. 42, 1947, z. 2,<br />
363
Change language