1PZ2a7xaD

okreś lić „bezwzględnie” czasu i miejsca akcji (nic nie wskazuje
na to, by była to Golgota) 64 . Jedynie „względnie” można
je umiejscowić na murowanym podwyższeniu, swego
rodzaju scenie, zbudowanej z szarych kamiennych płyt,
wyłaniającej się z jednolitej purpury tła. Pośrodku tego
swoistego proscenium, w geometrycznym centrum kompozycji
wznosi się krzyż [il. 164 a–b]. Przybity do niego
Chrystus jest żywy, ciało ma silne i wyprostowane, a ramiona
rozłożone wzdłuż poprzecznej belki krzyża, prostopadle
do tułowia. Całą dolną część Jego ciała, aż do
kostek, spowija długie perizonium z białej tkaniny, zdobione
po prawej dwoma pasami z haftem figuralnym. Chrystus
nie wisi na krzyżu, lecz raczej stoi na nim, gdyż Jego
przybite dwoma gwoździami stopy wsparte są na suppedaneum.
Głowę ma podniesioną, a wzrok wpatrzony w dal,
w górę; twarz ma wyraz poważny i pełen godnoś ci. To
Chrystus – Król Wszechświata, triumfujący w mo men cie
śmierci, którą zwyciężył. O Jego królewskim majes tacie
dodatkowo świadczy purpura tła. Taki typ przed stawienia
Chrystusa na krzyżu można związać z niemal współczesnymi
powstaniu malowidła wydarzeniami w życiu
liturgicznym Kościoła. Encykliką Quas primas z 11 grudnia
1925 roku papież Pius XI wprowadził w całym Kościele
święto Chrystusa Króla, obchodzone w czwartą
niedzielę października (od roku 1969 przeniesione na ostatnią
niedzielę roku liturgicznego) 65 .
U stóp krzyża, na opisanej wyżej kamiennej „scenie”,
a także za nią, na nieco niższym poziomie, zostały wyobrażone
postaci świętych i świątobliwych, przeważnie wybitne
osobistości, które współtworzyły i ukształtowały dwadzieścia
wieków dziejów chrześcijaństwa – od śmierci Chrystusa
na Golgocie i misji św. Piotra aż po współczesnych
męczenników, którzy oddali życie za wiarę w ostatnich
la tach przed powstaniem malowidła. Spośród świętych
i błogosławionych wyróżnia się grupa Matki Boskiej i św.
Jana – „umiłowanego ucznia” – którzy stoją pod krzyżem,
po prawicy Chrystusa [il. 165]. To dwie postaci, które tradycyjnie
towarzyszą przedstawieniom Ukrzyżowania.
Spośród całej rzeszy zgromadzonych tylko Maria nie
została zidentyfikowana podpisem w nimbie, inaczej niż
pozostali święci i błogosławieni. Natomiast męczennicy
w tle obrazu – „zmarli w opinii świętości”, ale podówczas
nie uznani jeszcze przez Kościół za błogosławionych,
nie uprawnieni więc do posiadania nimbu – obok imion
umiesz czonych ponad głowani mają wypisane także daty
mę czeńskiej śmierci. Na lewo od grupy Marii i św. Jana,
tuż przy krawędzi kompozycji, stoją św. Piotr i św. Łukasz
[il. 166–168] 66 . Pomijając ich imiona w nimbach (niewidoczne
z dystansu), można ich bez trudu zidentyfikować
dzięki atrybutom – dość niecodziennym, ale dającym się
łatwo skojarzyć z trzymającymi je postaciami. Święty Piotr,
ukazany jako mocarny starzec z brodatym obliczem fi lo -
zofa, w muskularnych rękach dźwiga – pojętą właśnie jako
jego atrybut – potężną bryłę nieobrobionego różo we go
granitu, na której znajduje się model watykań skiej ba zyliki.
Granitowa bryła – zamiast tradycyjnych kluczy św. Piotra
191