Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
Przypisy – Część III<br />
313 Rękopis powstał w skryptorium na Reichenau na początku<br />
wieku XI; jest przechowywany w Bibliotece Państwowej<br />
w Bambergu (Ms. Bibl. 140), zawiera 50 miniatur, z czego 30 całostronicowych,<br />
zob. G. S c h i l l e r, Ikonographie der christlichen<br />
Kunst, Bd. 5, Die Apokalypse des Johannes, Teil 1, Gütersloh<br />
1990, s. 147–148, oraz H. W ö l f f l i n, Die Bamberger Apokalypse,<br />
Mün chen 1918.<br />
il. 33.<br />
314 Schiller, op. cit., Bildteil, Gütersloh 1991, s. 16 oraz<br />
315 S c h i l l e r 1991, s. 30 oraz il. 78.<br />
316 Ibidem, s. 113 oraz il. 449.<br />
317 Ibidem, s. 135 oraz il. 571.<br />
318 Mâle, XIII<br />
e<br />
siècle, s. 422.<br />
319 Na temat Apokalipsy z Angers, zob. La tenture de l’ Apocalypse<br />
d’ Angers, [Nantes] 1987 (= Cahiers de l’ Inventaire 4).<br />
320 Mâle, XIII<br />
e<br />
siècle, s. 422. Współczesne badania kwestionują<br />
tezę Mâle’ a; obecnie uważa się, że wspomniane rękopisy<br />
mo gły stanowić tylko jeden z wielu, i to pośrednich wzorów dla<br />
tapiserii; zob. La tenture…, s. 26–27.<br />
321 Mâle, op. cit., s. 419; w przypisie 1 cytuje odnośną<br />
po zycję bibliograficzną (M. F r i m m e l, Die Apokalypse in der<br />
Bilderhandschriften des Mittelalters, Wien 1885), zaznaczając, że<br />
wspomina się tam o Apokalipsie bamberskiej.<br />
322 Wölfflin, op. cit. Książka ta zawiera reprodukcje miniatur<br />
wykonane w technice światłodruku.<br />
323 Wbrew pozorom, nie byłoby to zupełnie nierealne. Rosen,<br />
komponując bordiury malowanych scen oraz motywy ornamentalne<br />
w polach pomiędzy pilastrami w katedrze, musiał<br />
korzystać z Ewangeliarza ze Skewry, przechowywanego w skarbcu<br />
katedralnym.<br />
324 St. M a c h n i e w i c z, W katedrze ormiańskiej. (Polichromja<br />
Jana H. Rosena), „Dziś i Jutro”, 1, 1933/1934, s. 5.<br />
325 Informacja śp. prof. dr hab. Anny Krzysztofowicz. W ten<br />
sposób miała interpretować scenę matka ks. Adama, Wanda Bogdanowicz.<br />
326 Dzięki pozyskaniu nowych źródeł, zaprezentowana tu<br />
iden tyfikacja różni się nieco od opublikowanej przeze mnie<br />
wcześ niej, por. W o l a ń s k a, Kilka uwag…, s. 391.<br />
327 s. Maria Renata od Chrystusa, Malowidła…<br />
1930, s. 507. Określenie rysów twarzy opata prowadzącego kondukt<br />
potwierdził dodatkowo o. Franciszek Małaczyński OSB<br />
(z Tyńca, 1920–2009), przed wojną wychowanek lwowskiego<br />
Seminarium Duchownego: „Na obrazie »Pogrzeb św. Odylona«<br />
[…] ciało zmarłego opata niosą ubrani w benedyktyńskie stroje<br />
kanonic y katedr y or miańskiej, a prowadzący orszak<br />
opat ma twarz ks. Karola Csesznáka – lektora katechetyki na<br />
Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie<br />
[…]”, zob. o. F. M a ł aczyń ski, Ks. Fedorowicz w katedrze<br />
Ormian, TP, 11 VIII 2002, nr 32 (2770); podkr. J. W.<br />
328 Zob. s. 163.<br />
329 Autorem tumby był Jos Devroye, a brązową figurę zmarłego<br />
(z wykorzystaniem maski pośmiertnej) wykonał o. Efrem,<br />
polski kapucyn, ostatni kapłan wyświęcony przez kardynała<br />
Merciera (zob. B. V e r r i e s t, K. V a n B e t s, P. D e l b a e r e,<br />
Sint -Romboutskathedraal Mechelen, Regensburg 2001, s. 15). Autor<br />
posągu i maski pośmiertnej kardynała Merciera, o. Efrem Maria<br />
à Kcynia (Stanisław Klawitter, 1894–1970), przed I wojną światową<br />
kształcił się w szkole artystycznej w Beuron, a kardynał Mercier<br />
sfinansował jego późniejsze studia artystyczne w Lowanium.<br />
Zbiór rysunków o. Efrema (w tym portret abpa Teodorowicza)<br />
znajduje się w zbiorach klasztoru kapucynów w Zakroczymiu<br />
pod Warszawą. Zob. J. M a r o s z, Stanisław Klawitter, o. Efrem<br />
Maria à Kcynia (1894–1970), „Pałuki”, 1994, nr 42 (139).<br />
330 O portrecie ks. Csesznáka w tej scenie wspomina Maria<br />
Z a k r z e w s k a (Rosen Jan Henryk [w:] PSB, t. 32, s. 56), która<br />
jednak informuje, że uwieczniono go tu jako św. Odilona; Z a l e-<br />
s k i (op. cit., s. 42) uważa z kolei, że „opat Majolus” jest portretem<br />
ks. Bogdana Dawidowicza (1858–1933), prepozyta Kurii, armenisty<br />
i orientalisty. Tutaj przyjęto identyfikację zanotowaną na odwrociu<br />
fotografii w zbiorach ks. Tadeusza Fedorowicza, głównie<br />
ze względu na udział jego samego w omawianych wydarzeniach<br />
i w związku z tym – większą wiarygodność jego przekazu; ponadto<br />
porównanie fotografii kardynała Merciera oraz ks. Cseszná ka<br />
z ich domniemanymi portretami w Pogrzebie zdaje się świadczyć<br />
na korzyść tego źródła. Na temat ks. Csesznáka, zob.<br />
S. P a w l i n a, Csesznak, Czesnak, Karol [w:] EK, t. 3, szp. 641–<br />
642; S. S. N icieja,Łyczaków. Dzielnica za Styksem, Wrocław–Warszawa–Kraków<br />
1998, s. 424; ks. M. R e c h o w i c z,<br />
Pionier ruchu liturgicznego, RBL, t. 1, 1948, nr 4, s. 213–217; ks.<br />
W. Ś wierzawski, Sacerdos mysteriis vivens. Ks. Karol<br />
Cszesnák (+ 1944–1969), RBL, t. 23, 1970, nr 2–3, s. 133–139;<br />
J. K o n o p c z y n a , Ksiądz Karol Csesznák, TP, t. 3, 1947, nr<br />
48 (30 XI), s. 3–4. Materiały biograficzne na temat ks. Csesznáka<br />
(wspomnienia przyjaciół i znajomych kapłana, zebrane w latach<br />
czterdziestych i pięćdziesiątych wieku XX przez zaprzyjaźnio -<br />
ną z nim lwowską malarkę Reginę Szyrajew [1883–1963]) przechowuje<br />
BIL PAT w Krakowie. Za ich życzliwe udostępnienie<br />
jestem wdzięczna Kierowniczce Biblioteki, dr Stanisławie Postawie.<br />
Na temat początków ruchu liturgicznego we Lwowie, zob.<br />
ks. S. K o p e r e k CR, Ks. Michał Kordel w kontekście polskiego<br />
ruchu liturgicznego, RBL, t. 41, 1988, nr 2, s. 137–140. Na temat<br />
pracy ks. Csesznáka w katedrze katechetyki i pedagogiki UJK,<br />
zob. W o ł czań ski, Wydział Teologiczny…, s. 292–303.<br />
331 BIL PAT, Materiały R. Szyrajew: Teka 3, Wspomnienie<br />
38: o. Fidelis Kędzierski (Moje wspomnienia o ś.p. Ks. K. Cseśniaku<br />
[!], Kraków 1956) napisał, że często widywał ks. Csesznáka<br />
w towarzystwie ks. Teodorowicza.<br />
332 Ś wierzawski, op. cit., s. 133; R e c h o w i c z, op. cit.<br />
Ks. Csesznák nie pozostawił zbyt wielu pism; jednym z dru kowan<br />
ych śladów jego liturgicznych zainteresowań może być re fe rat<br />
wygłoszony na kursie duszpasterskim we Lwowie w roku 1929, pt.<br />
„Wyzyskanie liturgii dla celów duszpasterskich”, Ś wierzawski,<br />
op. cit., s. 135; R e c h o w i c z, op. cit., s. 215; przedruk<br />
pt. Liturgia i duszpasterstwo, RBL, t. 1, 1948, nr 4, s. 217–229.<br />
333 BIL PAT, Materiały R. Szyrajew: Teka 1, Wspomnienie 9:<br />
Michalina Pazdro, listopad 1946, s. 2–3 (podkr. J. W.).<br />
334 Pazdro, op. cit., s. 4.<br />
335 „Nie udało się X. Cseś. [!] wykonać zamiaru wstąpienia<br />
do zakonu Benedyktynów. Już miał przyjęcie w Beuron. Czekał<br />
tylko na decyzję matki, czy zostanie u córki […]. Gotował się do<br />
drogi! – przyszedł list, że matka wraca do domu. Został i widać<br />
było, jak całe życie swe ujmuje wedle reguły św. Benedykta”, BIL<br />
PAT, Materiały R. Szyrajew: Teka 3, Wspomnienie 42: Julia Zub,<br />
kwiecień 1959, s. 2; podobne świadectwo pozostawiła kuzynka<br />
ks. Csesznáka, M. Kuszkowska (BIL PAT, Materiały R. Szyrajew:<br />
Teka 3, Wspomnienie 32).<br />
336 Ze zbiorów ks. Csesznáka pochodzi niewielka akwarela,<br />
Ukrzyżowanie ze świętymi, niewątpliwie oryginalne dzieło „szkoły<br />
z Beuron”, przechowywana w Archiwum, Bibliotece i Muzeum<br />
Metropolii Lwowskiej ob. łac. w Krakowie.<br />
337 Zarys początków dziejów ruchu liturgicznego pozostawił<br />
o. O. R o u s s e a u, Histoire du mouvement liturgique. Esquisse<br />
373
Change language