1PZ2a7xaD

Przypisy – Część I
są figury, które mają być zmienione. Tuch ma się zgłosić do Pana
Profesora we środę lub w czwartek w sprawie obiecanych rysunków
i prosił mnie, żebym napisał do Pana Profesora z prośbą
o prędkie ich wykonanie”, M. Teodorowicz do Mehoffera, 14 V
1912, ibidem, s. 430 v (wstawka do s. 435).
391 Antoni Tuch, z pochodzenia Austriak, pojawił się w Krakowie
pod koniec wieku XIX. Według projektów Jana Matejki
wykonywał polichromię kościoła Mariackiego (zob. J. N y k i e l,
Technologia dekoracji malarskiej Jana Matejki oraz jej wpływ na
kondycję i estetykę po renowacjach i konserwacji [w:] O konserwacji
prezbiterium kościoła Mariackiego w Krakowie. Materiały sesji zorganizowanej
przez Oddział Krakowski Stowarzyszenia Historyków
Sztuki oraz Archiprezbitera Bazyliki Mariackiej ks. Infułata Bronisława
Fidelusa, Kraków 1998, przyp. 15, s. 92; w cytowanym przez
autora piśmie Stowarzyszenia Malarzy Krakowskich z roku 1889
Tuch określany jest jako „malarz pokojowy, a nie kościelny”).
Potem (również według kartonów Matejki) wykonał malowi -
dła w kaplicy św. Kingi w kościele św. Mikołaja w Bochni. Wiele
zrealizowanych przez niego zespołów znajduje się w Krakowie
i okolicach. Wraz z Władysławem Ekielskim przez kilka lat prowadził
pracownię witraży. Zob. A. L a s k o w s k i, Działalność
Krakowskiego Zakładu Witrażów Władysława Ekielskiego i Antoniego
Tucha [w:] Dziedzictwo polskiej sztuki witrażowej, Kra -
ków 2000, s. 133–148 (zwł. s. 138 i przyp. 31, gdzie autor postuluje
po d jęcie badań nad twórczością malarską Antoniego Tucha;
okre śla go zresztą mianem „artysty kontrowersyjnego”); oraz
D. C z a p c zyń ska-Kleszczyń ska,Witraże w Krakowie.
Dzieła i twórcy, Kraków 2005 (= Krakowska Teka Konserwatorska,
t. V), s. 48–51 (rozdz. „Krakowski Zakład Witrażów,
Oszkleń Artystycznych i Mozaiki Władysława Ekielskiego i Antoniego
Tucha”).
392 K a j e t a n o w i c z (Katedra… 1930, s. 24) nazywa tę
de korację „malowaną ornamentyką, przedstawiającą Chrystusa
i owieczki w guście mozaik starochrześcijańskich”. Z poziomu
posadzki gołym okiem bardzo trudno jest stwierdzić, że w czaszy
kopuły nie ma mozaiki, co tłumaczy wielokrotnie powtarzany
w publikacjach błąd w określeniu techniki tej dekoracji
(błędnie określają ją także m.in. Żyła, op. cit., s. 28, oraz W o -
lań ska,The Decoration…, s. 258).
393 List arcybiskupa Józefa Teodorowicza do Namiestnictwa
Galicji we Lwowie (Lwów, 24 IV 1907). Koszty ołtarza obliczono
na 115 315,16 kor. („Zdanie departamentu technicznego
VII/b, w sprawie restauracyi katedry obrz. ormiańskiego we
Lwowie”, Lwów, 28 III 1908). Oba dokumenty przechowuje ДАЛО;
por. odpowiednio Aneks VIII oraz IX. Za ich życzliwe udostępnienie
dziękuję Jurijowi Smirnowowi ze Lwowa.
394 MCK, Zb. Spec., nr inw. 9/20; na odwrocie opisany
(zapewne współcześnie z powstaniem) jako: „Rekonstrukcja Fr.
Mączyńskiego”.
395 Piotrowski, Katedra…, s. 18–19. Sobór pw. św.
Alek sandra Newskiego na placu Saskim został zbudowany przez
Rosjan w latach 1894–1912, by „stanowić […] po wsze czasy
symbol rosyjskiego panowania” (P. P a s z k i e w i c z, Pod berłem
Romanowów. Sztuka rosyjska w Warszawie 1815–1915, Warszawa
1991, s. 117). Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości,
w roku 1919 podjęto decyzję o jego zburzeniu. Proces decyzyjny
oraz prace rozbiórkowe (wobec podzielonej opinii władz i społeczeństwa
Warszawy oraz ogromnej skali budowli) trwały aż do
roku 1926, P a s z k i e w i c z, op. cit., s. 114–137; na temat rozbiórki,
s. 197–201; autor wymienia kilka elementów wyposaże -
nia soboru, które znalazły nowe zastosowanie lub właścicieli, lecz
nie ma wśród nich katedry ormiańskiej; o wykorzystaniu materiałów
z soboru św. Alek sandra w lwowskiej katedrze nie wspomina
też artykuł M. Kluś, Z. K r y g i e l, Zachowane fragmenty Soboru
św. Aleksandra Newskiego z placu Saskiego w Warszawie, „Artifex”,
nr 10, 2008, s. 33–36 (spis „Elementów zachowanych po rozbiórce
Soboru i II wojnie światowej” na s. 35). ЦДІА przechowuje
pismo Ministerstwa Robót Publicznych, adresowane do ks. Teodorowicza
(z 15 XII 1924), informujące o przychylnej decyzji
Ministerstwa wobec prośby arcybiskupa, wyrażonej w liście
z 9 VIII 1924, „w sprawie przekazania części ornamentacji i urządzeń
z b. Soboru prawosławnego na pl. Saskim w Warszawie”
(ЦДІА, ф. 475, оп. 1, спр. 613). Choć ostatecznie w dekoracji
katedry wykorzystano tylko kilka fragmentów marmurów z warszawskiego
soboru (a i te posłużyły raczej jako surowiec i zostały
poddane wtórnej obróbce), fakt zabiegania ks. Teodorowicza
o te właśnie materiały może być kolejnym przyczynkiem do odtworzenia
pomysłu arcybiskupa na „nową” katedrę. Być może,
obok sztuki wczesnochrześcijańskiej, dekoracji katedry miały
dopełniać elementy bizantyńskie; wszak sobór św. Aleksandra
nazywano „warszawskim św. Markiem” (chodzi o wenecką bazylikę;
por. P a s z k i e w i c z, op. cit., s. 198).
396 Piotrowski, Katedra…, s. 18. Do kościoła w Przedrzymichach
przekazano dwa ołtarze boczne z najstarszej części
katedry: św. Kajetana oraz Matki Boskiej Jazłowieckiej (ich fotografie
reprodukuje P i o t r o w s k i, Katedra…, fot. nlb.) oraz
fragmenty ołtarza głównego. Parafię erygowano tam w roku
1922, a w 1924 Bronisław Wiktor wykonał projekt kościoła, któ -
ry następnie został zatwierdzony przez konserwatora zabytków
Józefa Piotrowskiego. Niewątpliwie to on przeznaczył ołtarze
z katedry do powstającego kościoła (który został całkowicie zniszczony
w roku 1944). Na projekcie kościoła architekt zaznaczył
dwa ołtarze boczne w narożnikach nawy; pełniły tam funkcję
podobną jak w katedrze, gdzie stały naprzeciw siebie, jako pendants.
W opracowaniu dziejów parafii i kościoła w Przedrzymichach
nie wspomina się o ołtarzach przekazanych z katedry
ormiańskiej, zob. K. B r z e z i n a, Kościół parafialny p.w. Najświętszej
Panny Marii Pomocnicy Chrystusa w Przedrzymichach
Małych [w:] Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa
ruskiego, t. 8, Kraków 2000 (= Materiały do dziejów
sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej,
red. J. K. O s t r o w s k i), s. 213–216 oraz il. 390 (plan B. Wiktora).
Fragmenty dwóch ołtarzy bocznych, usuniętych z nawy
głównej jeszcze w roku 1908, oraz ambonę prze kazano do kościoła
poreformackiego (garnizonowego) w Rzeszowie, gdzie znajdują
się do dziś. Co ciekawe, uczyniono to zgodnie z wytyczny mi
wiedeńskiej Centralnej Komisji Konserwatorskiej z roku 1906,
która zezwoliła na usunięcie starych sprzętów jedynie pod warunkiem,
że nie zostaną zniszczone, lecz przekazane do innych
świątyń (por. wyżej, s. 56).
397 Piotrowski, Katedra…, s. 18–19.
398 Ibidem, s. 19.
399 K a j e t a n o w i c z, Katedra… 1926, s. 4.
400 K a j e t a n o w i c z, Katedra… 1930, s. 7.
401 ДАЛО, ф. 1, оп. 28, спр. 3985, k. 41, por. Aneks XV.
402 Fotografię antependium zamieszcza J. C h r z ą szczewski,
op. cit., il. 295. Jedyna różnica polega na tym, że przednia
pły ta lwowska ma polichromowane na złoto tło, na którym tym
wyraźniej odcina się ornament wici roślinnej; płyta stanisławowska
nie jest polichromowana; ponadto nie wiadomo, czy
tylną ściankę mensy w Stanisławowie stanowi podobna płyta.
403 ЦДІА, ф. 475, оп. 1, спр. 613, pismo MRP do ks. Teodorowicza
z 15 XII 1924.
404 Informację o udziale architekta w przebudowie kaplicy
podaje P i o t r o w s k i (Katedra…, s. 19). Być może praca ta
miała związek z piastowanym przez Rawskiego w latach 1926–
1933 stanowiskiem komisarza budownictwa miejskiego w Za-
344