1PZ2a7xaD

Przypisy – Część III
117 Trudno stwierdzić, czy pisma Zielińskiego znał Rosen
niezależnie od Parandowskiego, czy też może malarza z filologiem
(który jeszcze w tym czasie mieszkał we Lwowie) łączyły
kontakty towarzyskie. W tym kontekście na marginesie warto
wspomnieć, że Parandowski i Rosen zostali łącznie wspomniani
jako znani we Lwowie koneserzy win, a zarazem bywalcy słynnej
lwowskiej restauracji i kawiarni „Atlas”; zob. J. W y n n y c z u k,
Knajpy Lwowa, Warszawa 2008, s. 83–84 (za informację o tej
wzmiance dziękuję Januszowi Wolańskiemu).
118 „Zieliński posiada tę giętkość umysłu, która z uczonego
czyni artystę. […] Jest artystą nietylko przez doskonały wyraz
swych pism, ale i przez niewyczerpaną zdolność odczuwania zachwytu
wobec wszystkiego, co na to zasługuje” (P a r a n d o w -
ski, Tadeusz Zieliński, s. 209–210).
119 Z a c h a r i e w i c z, „Ukrzyżowanie”…, s. 102.
120 Via Dolorosa, 10 III 1943 (ze zbioru Bagnet na broń, Jerozolima
1943), zob. W. B r o n i e w s k i, Poezje wybrane. Wydanie
krytyczne, oprac. F. L i c h o d z i e j e w s k a, t. 2 :1926–1945,
Płock–Toruń 1997, s. 170, 615.
121 Sygnowany i datowany p.d.: JAN HENRYK ROSEN 1929.
Zob. K a j e t a n o w i c z, Katedra… 1930, s. 7.
122 Kozicki, Malowidła ścienne…, s. 451.
123 Jako pasterza z kagankiem po lewej Rosen namalował
samego siebie; św. Józef po przeciwnej stronie obrazu ma rysy
jego ojca, Jana Rosena, a do pozostałych pasterzy i aniołów pozowali
wychowankowie bursy ormiańskiej, być może również
uczennice szkoły benedyktynek ormiańskich i zapewne inne
osoby związane z katedrą (na fotografii w zbiorach FKiDOP zostali
opisani jako: „twarze studentów gimnazjum lwowskich Ormian”).
Według S m i r nowa (op. cit., s. 171) jeden z aniołów to
portret niejakiej Anny Szczepanowskiej-Zajączkowskiej.
124 ks. A.Liedtke, Historia sztuki kościelnej w zarysie,
Poznań 1961 (= Biblioteka Pomocy Seminaryjnych, t. 9), s. 333.
Dodajmy, że kolejnym autorem, który o tych związkach wspomniał,
zapewne nieprzypadkowo, był ks. J. St. Pasierb, wychowanek
pelplińskiego seminarium, w którym nauczał ks. Liedtke,
por. P a s i e r b, op. cit., s. 512.
125 Autorem podstawowych opracowań na temat „szkoły
z Beuron” jest H. S i e b e n m o r g e n, Die Anfänge der »Beuroner
Kunstschule«: Peter Lenz und Jakob Wüger 1850–1875, ein Beitrag
zur Genese der Formabstraktion in der Moderne, Sigmaringen
1983 (= Bodensee-Bibliothek, Bd. 27); i d e m, Beuroner Kunst
[w:] Lexikon der Kunst, Bd. 1, Leipzig 1987, s. 521–522; zob. także:
H. K r i n s, Die Kunst der Beuroner Schule. „Wie ein Lichtblick
vom Himmel”, Beuron 1998.
126 Dopiero od niedawna, sięgając do okresu świetności
„szko ły” z końca wieku XIX, przypomina się i docenia jej znaczenie
dla dziejów sztuki religijnej oraz rozwoju sztuki nowoczesnej
w ogóle.
127 Zob. K r i n s, op. cit., s. 22–27, il. 19–21.
128 Ta część dekoracji opactwa Monte Cassino, wykonanej
przez „beurończyków” w latach osiemdziesiątych XIX wieku,
uległa zniszczeniu podczas II wojny światowej; ilustracje i opis
sprzed zniszczeń publikuje P. O. W o l f, Beuroner Kunst, „Die
christliche Kunst”, Jg. 7, 1911, luty, s. 142.
129 List odnalazła w archiwum Zakładu Żeleńskiego Danuta
Czapczyńska-Kleszczyńska. Jego treść w obszernych fragmentach
przytacza M a c i e j, op. cit., s. 25.
130 Konserwację górnej kwatery tego witraża wykonał w ramach
pracy dyplomowej Arkadiusz Maciej, zob. M a c i e j, op. cit.
131 Ibidem, s. 25–26.
132 Opis witraża oraz określenie ikonografii przedstawień towarzyszących
postaci św. Pawła podaję za: M a ł kiewiczówn
a, op. cit., s. 61–80.
133 Ibidem.
134 Ibidem, s. 60.
135 Ibidem, s. 32–35 (na il. 7–19 zostały pokazane przykłady
przywołane przez Małkiewiczównę w tekście).
136 „W tem krótkiem streszczeniu historji chrześcijaństwa
[...] jest wiele postaci, ale brak jest dwóch wielkich, takich jak
św. Paweł i św. Augustyn” (Z a c h a r i e w i c z, „Ukrzyżowanie”…,
s. 102).
137 Mał kiewiczówna,op. cit., s. 60, 79.
138 P. W i l h e l m, Geburt Christi [w:] LCI, Bd. 2, szp. 87.
139 s. M a r i a R e n a t a o d C h r y s t u s a , Co to jest liturgia
[w:] e a d e m, Sentire cum Ecclesia. Szkice liturgiczne, Warszawa
2002 (przedr. wyd. I: Poznań 1934), s. 13.
140 F. Büttner, Peter Cornelius: Fresken und Freskenprojekte,
Bd. 2, Stuttgart 1999, Taf. XXXIV, il. 63 (Ukrzyżowanie),
Taf. XXXV, il. 65 (Boże Narodzenie), oraz s. 223–225.
141 Tak zresztą tematykę malowideł interpretował już ks. Leon
Isakowicz: „Cała prawa [południowa] ściana nawy wraz z witrażami
okiennemi poświęcona jest jakby przygotowaniu na przyjście
Chrystusa. […] Lewa [północna] strona nawy poświęcona
jest kilkunastu świętym”, I s a k o w i c z, op. cit., s. 164.
142 Zob. wyżej, s. 203, 206.
143 Innego zdania był Władysław Kozicki, który określił tę
sce nę jako „zadziwiającą świeżością ikonograficznego opracowania
i tragizmem ekspresji” (K o z i c k i, Malowidła ścienne…,
s. 450). „Są tu wprawdzie te wszystkie elementy reprezentacji, które
od czasu konkursowych prac Ghiberti’ ego i Brunelleschi’ e go
z r. 1401 stały się w plastycznem opracowaniu tego tematu nieodzowne,
zostały one jednak bez wyjątku przetłumaczone z naturalizmu
na styl wizjonerski i symboliczno-sakralny. Anioł nie
nadlatuje w pędzie, ale stoi hieratycznie nieruchomy, wyniosły,
bogatym, wschodnim, białym ornatem okryty i ruchem jakby
obrzędowym chwyta rękę Abrahama, z której wypada nóż. Abraham
w obszernej, silnie sfałdowanej czerwonej szacie, wbrew
tradycji, przysiadł na stosie. Przy samodzielności typu, ma on
w sobie coś z potęgi »Jehowy« Michała Anioła z sufitu Sykstyny.
Wstrząsająca jego olbrzymią postacią dramatyczna siła wibruje
również w postaci Izaka, w którego nadół zwisającej głowie i błagalnie
złożonych dłoniach trwoga przedśmiertna wyraża się niezwykle
sugestywnie” (loc. cit.).
144 Na fotografii tego malowidła w zbiorach FKiDOP Abraham
jest opisany jako „Szeptycki”. Być może chodzi o Leona
Szeptyckiego (1877–1939), ojca – uwiecznionego również na
malowi dłach – Jana Szeptyckiego.
145 Mał kiewiczówna,op. cit., s. 28.
146 Ibidem, s. 28–32.
147 Zob. Mała encyklopedia kultury antycznej, odpowiednio
s. 549–550, 349–350, 491. Szczegółową analizę ikonograficzną
przedstawień ukazanych w witrażu przeprowadziła M a ł kiewiczówna,op.
cit., s. 47–59.
148 Nie bez znaczenia jest też w tym kontekście brzmienie
fragmentu I Listu do Koryntian, przytoczonego ponad Ukrzyżowaniem,
gdzie mowa jest o stosunku Żydów i Greków do Chrystusa.
149 T. Zieliń ski, Przedmowa Autora [w:] i d e m, Hellenizm…,
s. 11; na s. 18 Zieliński dodawał: „Dążący […] do sprawiedliwości
dziejopis stosunków hellenizmu do judaizmu wtenczas
365