Yargıtayın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi 2001 ...

ın makul sayılamayacak derecede mübalağalı ve hakkaniyete aykırı olmasını
ifade eder (Tekinay/Akman/Burcuoğlu/ Altop, Tekinay Borçlar
Hukuku, Genel Hükümler, Đstanbul 1988, 472; Tunçomağ, Türk Hukukunda
Cezai Şart, 145 vd.; C.Đ. Günay, Cezai Şart, Ankara 2002, 181
vd.). Öte yandan tenkiste, cezai şartın salt zararın giderimi işlevine sahip
olmadığı aynı zamanda borçluyu ifaya zorlayıcı baskı aracı olma niteliği
de gözden uzak tutulmamalıdır. Yargıtayın önceki yıllarda verdiği kararlarda
ise, hemen her durumda sözleşmenin ifa edilmiş süresiyle oranlı bir
tenkise gidildiği söylenebilir.
Dava konusu olayda taraflar arasında 01.01.1993-01.01.1998 tarihleri
arasında geçerli olmak üzere belirli süreli hizmet sözleşmesi düzenlenmiş,
sözleşme 01.01.1998 tarihinde sona ermesine rağmen davacı çalışmasını
sürdürmüştür. Bu arada hizmet sözleşmesi işverence
01.12.1998 tarihinde sona erdirilmiştir. Davacı hizmet sözleşmesinin 5.
maddesinde yer alan " taraflardan herhangi birinin sözleşme süresi dahilinde
sözleşmeyi fesih yoluna gitmesi halinde 42.000 DM cezai şart ödeyeceği"
hükmüne dayanarak cezai şart talep etmiştir. Yerel mahkemece
cezai şart tutarı 28.000 DM.' ye indirilmiş, 9. Hukuk dairesi ise bu miktarın
fahiş olduğu gerekçesi ile bozma kararı vermişse de kararda direnilmesi
üzerine konu HGK'nun önüne gelmiştir.
Öncelikle genel kurul kararında dikkati çeken önemli noktalardan
biri, belirli süreli hizmet sözleşmesinin Bk. md. 339/I uyarınca sukut ile
tecditi halinde taraflar arasındaki sözleşmenin kanunun lafzına uygun
olarak bir yıl süreyle uzamış sayıldığının kabul edildiği ifadesidir. Dolayısıyla
Yargıtay'ın zincirleme sözleşmelerin varlığı için sözleşmenin 2. kez
uzatılması (yenilenmesi) şartına ilişkin yerleşik görüşünü, 2001 yılında da
sürdürdüğü görülmektedir. Belirli süreli hizmet sözleşmesinin bir kere
uzatılması (yenilenmesi) durumunda objektif nedenlerin varlığını gerekli
görmeyen bu görüş doğrultusunda bir yıl süreli olarak uzayan (yasanın
deyimiyle yenilenen) sözleşme aynı şartları içerir.
Hukuk Genel Kurulu kararında hakimin BK. md. 161/son hükmü
uyarınca tenkis yetkisi konusunda da esaslar saptamış ve "hakim fahiş
gördüğü cezaları tenkis ile mükelleftir" hükmünden hareketle borçlu ileri
sürmese bile, cezai şarttan indirim yapılıp yapılmayacağını doğrudan görevinden
ötürü saptamak zorunda olduğu ancak istisnai olarak tanınan
bu hakkın ölçülü olarak kullanılması gerektiği belirtilmiştir. Yine kararda
1961 tarihli HGK kararına atıfla indirimde dikkate alınacak hususlar belirtilmiştir.
Buna göre "hakim tarafların ekonomik durumu, borçlunun
ödeme yeterliliği ile beraber borcunu yerine getirmemiş olması dolayısıyla
sağladığı yarar, borçlunun kusur derecesi, borca aykırı davranışın ağır-
121