Yargıtayın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi 2001 ...

Borçlanma yapmak isteyen bir işçinin,başka bir anlatım ile; döviz yatırmak
suretiyle, yurt dışında çalışmalarını değerlendiren ve primlerini bu
şekilde ödeyen bir işçinin ödeme sırasında, yurda dönüş yapmasının gerekip
gerekmiyeceği sorunu önem kazandı.
Đçtihat; uzun yıllar, 1997 yılına kadar, bu sorun üzerinde fazlaca
durmadı ve borçlanmasını yapmak isteyen işçinin, yurt dışından dönüş
yapıp yapmamasını, borçlanma için engel kabul etmedi. Ne var ki, 1997
yılında bir H.G.K. kararı ile, soruna yeni bir boyut getirildi ve borçlanma
yönünden de kesin dönüş koşulu öngörüldü. Bu karardan sonra; Yargıtayın
iki Sosyal Güvenlik Dairesi arasında uyuşmazlık çıktı. Dairemiz görüşüne
göre; yurtdışında çalışan bir işçinin borçlanmasının geçerliği için;
kesin dönüş koşulu önemli bulunmamaktadır. Bu koşul, ancak, kişinin
sosyal güvenceye bağlanmasını istediği veya kendisine yaşlılık aylığı bağlanmasını
talep ettiği sırada önem kazanır. Diğer Yüksek Daire ise, kesin
dönüş koşulunun borçlanma sırasında dahi aranması gerektiği görüşünde.
Sorun, H.G. Kurulunda da çözümlenemedi. Şu anda,konu, Yargıtay
Tevhidi Đçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kuruluna getirildi.
Ayrıca, borçlanma yönünden kesin dönüş koşulunu arayan 3201
sayılı Yasanın 3. maddesinin iptali yönünde, Anayasa Mahkemesine
açılmış bir dava bulunmaktadır. Bu nedenle, konu güncelliğini korumaktadır.
Şu noktayı özellikle vurgulamak isterim ki; eğer borçlanma yönünden
kesin dönüş koşulu aranırsa, ortaya son derece telafisi mümkün olmayan
zararlar çıkmaktadır. Kanımca; kesin dönüş koşulu, salt, yaşlılık aylığı
bağlanması yönünden gereklidir. Örneğin; 10 yıl önce borçlanma yapıp
Türkiye'ye dönen, bir Türk vatandaşının; 10 yıl sonra; yaşlılık aylığı ve
borçlanmasının iptali halinde ortaya çıkacak tabloya bakalım. Kişi, 10 yıl
önceki kur üzerinden, 5000 dolar yatırıp borçlanma yapsın. Daha sonra;
kişiye yaşlılık aylığı bağlansın. Kurum; 10 yıl sonra; bu kişinin borçlanma
sırasında, herhangi bir nedenle, yurtdışında bulunduğunu, uygulamada
daha çok görüldüğü üzere, işsizlik yardımı aldığını saptadığında; kesin
dönüş, koşulu gerçekleşmediği iddiası ile; borçlanmasını iptal etmekte;
kişi o güne kadar, ödediği aylıkları faizi ile geri almakta ve sosyal güvenceden
yoksun biçimde kişiyi ortada bırakmaktadır. Buna karşın, kişiye 10
yıl önceki kur üzerinden, alacak çıkarmaktadır. Döviz kurlarındaki artış,
son derece yüksektir. 5000 Amerikan dolarının, 10 yıl önceki değeri; 50
milyon TL. ise, bugün için bu rakam 7.5 milyar TL.'dir. Đşte kurum; kişiye
salt, 50 milyon TL.'sını iade ederek, sorunu çözmekle, buna karşılık,
ödenen yaşlılık aylıkları faizleri ile birlikte, milyarları bulan rakamlarla
kişiden geri alınmaktadır. Hepsinden önemlisi, kişi, yıllar sonra gelen bu