Yargıtayın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi 2001 ...

— Yarg.10.HD.8.10.2001, 6263/6599 s.kararında müfettiş raporlarının
aksi sabit olana kadar geçerli olduğu davacının raporda imzasının
olmaması nedeniyle, tanık dinletebileceği, bunun yanında mahkemenin
de resen araştırma ve inceleme yapması gerektiği vurgulanmıştır (YKD.
Mart 2002, 389-390).
Bu kararlardan çıkan sonuç müfettiş tutanaklarının aksinin ancak
eşdeğer delille (yazılı delille) ispat edilebileceğidir. Tutanakta fiili çalışma
yer almışsa işveren bunun aksini yazılı delille, tutanakta daha az veya hiç
çalışmamış olan sigortalı da bu durumun aksini yine yazılı delille kanıtlamalıdır.
Ayrıca müfettiş raporları tek başına çalışma olgusunu kanıtlamakta
yeterli değildir. Hakim her türlü delil, kayıt, araştırma, keşif ve bilirkişi
yollarından yararlanacaktır. (Duman, 103)
ee) Tespit Davalarında Đspat
Tespit davalarının konusu, kişiler için temel bir hak olan sosyal güvenlik
hakkından yararlanmanın yolunu açmaktır. Kanunda bu davada
ne gibi delillerin kullanılacağı yolunda bir açıklık yoktur. Başlangıçta bu
yolun kötüye kullanılması, çalışılmadığı halde hizmet akdiyle çalışılmış
gibi danışıklı davalarla bu yolun dejenere edilmesi, mahkemeleri ispat
konusunda daha duyarlı, dikkatli ve titiz olmaya yöneltmiş, ispat konusunda
bazı ilkeler yargı kararları ile geliştirilmiştir. Bunlar eşdeğer delille
kanıtlama, tespit davasının kamusal niteliği ve buna bağlı olarak hakimin
resen araştırma yapma yükümlülüğü, hakimin derinlemesine ve özenle
araştırma yapması, prim belgelerinin verilip verilmediği işyerinin kanun
kapsamında olup olmadığı, eylemli çalışmanın varlığı, sürenin geçip geçmediği
Yargıtay kararlarıyla oluşturulmuş şablonlardır.(bkz.Duman 94
vd; Okur, Yargıtay Kararları 1994,148). Bu ilkeler ve ölçüler 2001 kararlarında
da görülmektedir. Bu konudaki yargı kararlarını ve kullandıkları
ölçüleri şöylece sıralayabiliriz:
— Yarg.10.HD.1.2.2001,190/525; Tespit davaları kamu düzenine
ilişkindir. Deliller resen toplanmalıdır. Tespiti istenen oldukça uzun bir
dönemi iki tanıkla kanıtlamak inandırıcı değildir; bu kadar uzun bir dönemin
hafızalarda kalması mümkün değildir. Tanıklar seçilirken, işyerinde
davacı ile birlikte çalışmış işçiler olmasına özen gösterilmelidir. Gerektiğinde
yöneticilerin bilgisine başvurulmalı, işyeri kayıtları, ücret bordroları,
prim belgeleri gözden geçirilmeli; gerektiğinde komşu işveren ve
işçilerin tanıklığına başvurulmalı.
— Yarg.10.HD.4.10.2001, 6009/6476; tespit davaları kamu düzenine
ilişkindir; özel bir duyarlılık ve özenle yürütülmeli; deliller resen toplan-