Yargıtayın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi 2001 ...

Yargıtay 21. Hukuk dairesinin 9.7.2001 tarihli kararına (E.4233,
K.5422, yayımlanmamıştır) konu olan olayda, 1966 ile 1970 yılları arasında
Türkiye'de maden ocaklarında 359 gün çalışması bulunan sigortalı
daha sonra Almanya'ya gitmiş ve bu ülkede de, 1970 ile 1979 yılları arasında
9 yıl 1 ay 14 gün, 1980 ile 1984 yılları arasında ise, 4 yıl 17 gün yine
maden işlerinde çalışmıştır. Yurt dışındaki 160 aylık çalışmasını 2147
sayılı Yurt Dışında Çalışan Türk Vatandaşlarının Yurt Dışında Geçen
Çalışma Sürelerinin Değerlendirilmesi Hakkında Kanuna göre borçlanan
sigortalı daha sonra, 20 yıllık sigortalılık ve 5000 gün prim ödeme
koşullarını sağladığını beyanla 1.4.1991 tarihi itibariyle Sosyal sigortalar
Kurumundan yaşlılık aylığı bağlanması talebinde bulunmuştur. Kurumun
bu talebi reddetmesi üzerine açılan dava ilk derece mahkemesi tarafından
kabul edilmiştir.
Kurumun temyiz başvurusu üzerine davayı ele alan Yargıtay 21. Dairesi
kararında, "2147 sayılı kanunda yurt dışında çalışan işçilerin yaptıkları
işin niteliğine göre borçlanma primi öngörülmemiştir. 506 sayılı Yasanın
73. madde hükmüne göre belirli sigorta prim türünde aynı prim oranı
uygulanırken malûllük yaşlılık ve ölüm sigortası türünde bu oran maden
işyerlerinin yer altı işlerinde çalışanlar için yüksek tutulmuştur. Bunun
nedeni maden işyerlerinin yer altı işyerlerinde çalışan sigortalıların yaş
sınırı olmadan 20 yıl sigortalılık süresi ve 5000 gün prim ödeme gün sayısı
ile emekli olabilmesi ve _ oranında itibari prim ödeme gün sayısından
yararlanmaları ile ilgilidir. Ayrıca 506 sayılı yasanın 60/B-a maddesinde de
Sosyal Güvenlik ve Çalışma Bakanlıklarınca tespit edilen maden
işyerlerinin yer altı işyerlerinde geçen çalışma süreleri öngörülmüştür. Öte
yandan Almanya'daki maden işyerlerinin yer altı işyerlerinin çalışma
şartlarının işçi sağlığı ve iş güvenliği yönünden Türkiye'deki maden
işyerlerinin yer altı işyerlerine nazaran daha üstün olduğu da açık-seçiktir.
Açıklanan nedenlerle, davacı, yurtdışındaki çalışma süresinin maden
işyerlerinin yer altı işyerlerinde geçtiğine dayalı olarak 506 sayılı yasanın
60/B-a maddesinden yararlanamaz" görüşlerine yer vererek ilk derece
mahkemesinin kararını bozmuştur.
Yeraltı maden işlerinde çalışanların yaşlılık aylığına hak kazanma koşulları,
bu işlerin ağır ve yıpratıcı olması nedeniyle bir çok ülkede olduğu
gibi ülkemizde de hafifletilerek özel olarak düzenlenmiştir. Bu bağlamda
SSK'nun 60. maddesinde çeşitli olasılıklar öngörülmüştür. Bu maddenin B
bendinin a fıkrasında düzenlenen birinci olasılığa göre, Çalışma ve Sosyal
Güvenlik Bakanlığı tarafından belirlenen maden işlerinin yer altı işlerinde
sürekli çalışanlar (Söz konusu işler, 24.10.1979 günü ve 2574 sayılı
Genelgede Maden Kanununa atıfta bulunularak belirlenmiştir. Bu işler
10.12.1988 günlü ve 12 sayılı Genelgede de aynen tanımlanmıştır) 20
341