shkarko - Syri 3

sintaksë gati të konvertuar latine, ndërsa Perikopeja me
konvertim të rreptë bizantin. Këto dokumente në një mënyrë
janë pasardhëset legjitime të Jupiterit latin dhe Zeusit grek,
por me konotacion të krishterimit apokrif.
Historia e letërsisë shqipe ngulmon, që në periudhën e
këtyre shkrimeve të vjetra, mbase edhe më thellë në histori, të
gjejë fosilet e personazheve të para.Meqë këto formula,
përveç gjuhës katekizmore, s’ishin as tematike as
kompozicionale, atëherë letërsia shqipe u detyra të bëjë
kapërcim historik për ta shpjeguar “humanizmi” shqiptar. Kjo
periudhë letrare, sipas studiusve të letërsisë, premtonte një
formë kompozicionale, që disi mund ta mbronte mendimin
filozofik- letrar. Mbase do të jetë e drejtë që Rilindja kombëtare
të quhet konsolidim tematik dhe rikonstruktim i gjuhës dhe i
personazhit. Rilindja kombëtare shqiptare i ka dy skena
dihotomike: atë të rikrijimit dhe atë të atë krijimit. Skena e
rikrijimit të rilindasve shqiptarë është tejkalim i formulave të
gatshme të kristianizmit grekolatin për ta sublimuar një
periudhë më tematike e tipologjike në letërsinë shqipe.
Procedimi i ri tematik e tipologjik (e psikogjuhësor) i Rilindjes,
lexuesin shqiptar e detyron ta bëjë kompenzimin letrar të dy
periudhave paraprise: atë të Bejtexhinjve dhe atë më të
fuqishmin në planin gjuhësor - periudhën e shkrimtarëve të
Veriut. Metoda tematike e tipologjike e detyron Rilindjen
Kombëtare të krijojë një lloj të veçantë entiteti panigjerik
gjuhësor, nëpërmes të cilit duhet të shprehet ideja e një
patriotizmi të hipertrofuar. Në këtë periudhë të kulturës
shqiptare, sipas periodizmit diakronik, bëhet eksperimenti i
parë për ta institucionalizuar një zonë të re të ndërgjuhës e të
tipologjisë, si periudhë e tejkalimit të formulave ikonastike. Kjo
zonë ndërgjuhësore e Rilindjes Kombëtare u bë diga më e
sigurtë kundër ndikimeve të jashtme, që kishin depërtuar nga
të gjitha dyert e fortesës etnogjuhësore të kulturës shqiptare.
Gjithsesi duhej të shpëtohej terreni gjuhësor.