shkarko - Syri 3

Natyrisht se mendimi i Sapirit mbi gjuhen vetanake
psikogjuhësisht s’do të vlejë për periudhat manuale të
letërsisë shqipe. Sipas diapazonit hapsinor të ngjarjes,
ideogjuhësore metodologjia e këtyre periudhave letrare del
tepër e ideologjizuar. Këtë moralizim gjuhësor aspak tipologjik
e metodologjik të letersisë shqipe historia socrealiste e
konsumon në dy variante: i zvoglon vlerat tipologjike e
metodologjike, edhe ashtu të mangëta, të këtyre periudhave
letrare, e në rrafshin tjetër orvatet ta krijojë “idenë e
vazhdimsisë së gabimit dialektik” të letërsisë shqipe që nga
Zanafilla e saj e errët duke u bazuar në tre faktorë të
kodifikuar:
1. Elementi i tepruar biblik, vetëm i përkthyer nga
priftër shqiptarë. Figurat e fragmenteve biblikë
vijnë të gatshme në letërsinë shqipe, pa
individualitet psikogjuhësor.
2. Në historiografi, figurat historike paraqiten me
“përmasa gjiganteske e me një forcë të lartë
morale”, me një gjuhë të përcaktuar
moralobiblike.
3. Elementi i theksuar folklorik, i shtrirë në tërë
hapsirën shpirtërore i rrafshon dallimet midis
gjuhës kolektive dhe gjuhës së individit.
Studiuesit e letërsisë socrealiste faktorin biblik e
konsumuan “me superioritet” vetëm kinse për “studime
historikogjuhësore, e veçanërisht fonetike”, duke “e
nënvleftësuar” peshën përmbajtësore të këtyre teksteve.
Historiografinë shqiptare teoria sockomuniste e paraqiti si
periudhë të një romantizmi të hipertrofuar folklorik,
antidialektik e krejtëisht jasht “materializmit historik”.
Elementin folklorik sockomunizmi e shpall paganizëm të
hordeve të lashta ballkanike, si një substrat të origjinës rituale
politeiste.
Me qortimin dialektik të këtyre tre faktorëve, Historia e
letërsisë socrealiste krijon “idenë” e ristrukturimit ideologjik