shkarko - Syri 3

261 Gjuha si bazë ku krijohet mendimi
befasishme. I kam mbushur pesëdhjet e dy vjet, kam përjetuar
sëmundje vdekjepruese, kam qenë i martuar me gra të
bukura, kam pasur djem, kam pasur shpërblime akademike,
por kurrë, asnjëherë, s’kam qenë kaq i lumtur deri në
paskajshmëri sikur sot! Si e kam arritur këtë? Nesër askush
s’do të më nxjerr jashtë në ujin e akullt! Katërdhjetë
dekagramë gjalpë! Bukë të zezë - Në tavolinë! Librat s’janë të
ndaluar! guxon të rruhesh! Gardianët s’i rrahin të burgosurit.
Çfarë dite madhështore? Çfarë lartësie llamburitëse? Mbase
kam vdekur? Mbase kjo është ëndër? Mbase gjendem në
qiell?
Jo zotëri i dashur, i tha Rubini, ju jeni në ferr, ashtu siç
kemi qenë edhe më parë. Por keni hipur tek më i miri dhe më i
larti rreth - deri tek rrethi i parë. Pyetni se ç‘është Ljubjanka?
Do të thoshim se nocionin e sharashkës (lloj burgu në kohën e
Stalinit vër. jona) e ka stisur Dante. Ju kujtohet se Dante
shumë kohë e ka çarë kokën ta shpikë një vend për dijetarët
antikë. Ishte detyrë kristiane që paganët të hidheshin ne
ferr... 1)
Solzhenicini sharashkën e Moskës e identifikkon me
vendin e dijetarëve antikë ne Ferrin e Dantes. Kozmogonia e
“Komedisë hyjnore” ishte shumë më i gjerë se ferri politik i
Solzhenicinit. Tri katet e ngrehinës së Dante Aligerit ishin te
urbanizuara sipas strukturës së autoritetit të Biblës. Parajsa
biblike përherë ka qenë e banuar me protagonistë të
devotshëm - krejtësisht pozitivë. Sipas Prugatorit të Dantes
bëhen përpjekjet e para e të përkohëshme të pranohet njëfarë
protagonisti i identitetit. Purgatori është një inkubator që
përkohësisht i mban personazhet, deri sa t’u dalin krahët për
të fluturuar drejt ferrit apo drejt parajsës. Pra në “komedinë
hyjnore” çdo gjë është e determinuar, sepse çdo gjë “ndodh”
pas “vegjetacionit” të vdekjes.
1 Po aty. fq. 13 - 14