shkarko - Syri 3

Në letërsinë shqipe, këto pesëdhjetë vjetët e fundit,
janë paraqitur dy lloje gjuhësorepoetike, qoftë në poezi, e më
pak në prozë.
1.Gjuha e referencave të pafundme e poezisë
kosovare arrin deri tek shterrimi i asociacionit. Figura poetike
e gjuhës së referencës përdoret vetëm për t’iu rreshtur çdo
kompozicioni të rrezikshëm tipologjik. Këto tekste të
programuara, për t’u ikur sanksioneve politike, por për të
arritur edhe njëfarë iluzioni të modernizmit, s’i kanë respektuar
as më të voglat rregulla sintaktike. “Qëndrimi themelor nuk
bazohet në logjikën tradicionale, i cili supozon se çdo
propozicion e ka subjektin dhe predikatin”. Figura e gjuhës së
programuar nuk e respekton propozicionin e subjektit dhe të
predikatit as korrelacionet tjera logjikosintaktike. Në këtë
mënyrë poeti lirohet nga “rregulla sintaktikologjike”, në të cilën,
frymon jeta politike e efektit të njëfisht: fiktivisht arrihet jo
“rrezja e llampës së Psikos por arrihet rrezja e cila krahas
shpirtit të vetmuar, fshinë kohën dhe hapsirën” (Atibo). Nëse
kritiku letrar e analizon këtë lloj figure sipas parimit hegelian:
secili fakt qëndron në pjesën që ka një aftësi të sigurtë, do të
gjendej në pozitën më të palakmueshme se Psiko. (Sipas
mitologjisë, Psika, nga lektisja e madhe për t’ia parë fytyrën
dashnorit të saj, Kupidonit, e ndezi llampën, por pika e nxehtë
e vajit i ra Kupidonit në fytyrë, ai u zgjua dhe u zhduk). Para
këtij rreziku, bile të dyfishtë gjendej figura gjuhësore, në këtë
rast, e poezisë kosovare, që përpiqej jo rastësisht të kufizonte
me abstrakimin jashtëkohor të Godosë. Kjo figurë e Godosë
që nuk erdhi rstësisht në Prishtinë, do të mbetet e
pazbërthyer, mbase edhe krejtësisht e humbur. (Brenda kësaj
figure të Godosë, sot, secili, mëton ta zbulojë disidencën
politike).
2. Proza dhe poezia që krijoheshin brenda kufijve
politikë të Shqipërisë, fiktivisht lajmëronin njëfarë “figure
gjuhësore”, por kjo figurë duhej të ishte monosemike, sa më
monopolitike, gjithnjë brenda domenit të trekëndëshit