shkarko - Syri 3

197 Evrodemokracia s’e kuptoi gjuhën e disidencës
gjuhësore, midis dy dallimeve, mund të vendoset protagonisti i
identitetit, i logjikës jetësore apo figura reale historike. Krijuesit
e letërsisë shqipe që nga fillimi s’kanë pasur mundësi ta
shfrytëzojnë hapsirën e ndaluar midis trekëndëshit pozitiv dhe
atij negativ. Kjo lloj letërsie e angazhuar edhe në shpjegimet
psikanalitike, më tepër korrespondon me dekompozicionin
ëndërrës se me ndonjë përmbajtje të qëndrueshme. Për të
mos qëndruar në zonën e parë, midis trekëndëshit pozitiv dhe
trekëndëshit negativ, censura sockomuniste e nxjerr jasht
funksionit gjuhën e neutralizimit ideologjik sipas këtyre
raporteve:
1. Raporti i pjesës ndaj tërësisë
2. Raporti i aluzionit
3. Raporti i konkretizimit fotografik
Pikërisht mundësia manipuluese e efekteve gjuhësore
bëhet aleatja më besnike artistike për pushtetin monist. Në
terrenin e gjuhës politike, gjithnjë kanë banuar një kategori e
specializuar njerëzish, të cilët me pak mund
intelektualoinkvizitor mund të zbulonin dhe të denonin për
konspiracion ideoartistik. Andaj letërsia, por jo vetëm letërsia,
si metresa më intime e pushtetit politik, që në fillim, ka zbatuar
dhunën e pushtetit ndaj gjuhës poetike dhe është ngutur ta
forcojë politikisht bazamentin e trekëndëshit letrar, përmes të
cilit, pushtetit politik i ka krijuar komoditetin e sundimit mbi
tipologjinë politike: shkrimtari - protagonisti - lexuesi.
Korespondimi tipologjik i këtij trekëndëshi, gjuhësisht duhet t’i
reshtet referencës së esteticizmit, që kritika socrealiste e
konsideron si konspiracion ose si komplot politik.
Kritiku i letërsisë socrealiste duhet ta kapërcejë
esteticizmin e komentimit duke e shpërbërë gjuhën figurative
për ta vendosur në referencën e qartë politike të trekëndëshit
ideoletrar. Kriza e komentimit ideogjuhësor si duket përfundon
me dëbimin e protagonistit nga terreni neutral, nga terreni i
komplotit politik.