shkarko - Syri 3

Arti shtetëror i letërsive të verbëra
parë të shkollës; pas katandisjes fizike e shpirtërore të
shqiptarëve.
Kanë kaluar shumë shekuj nga koha jote. Pas shumë
katrahurave në historinë shqiptare, ne sot, jemi të detyruar të
veprojmë ngjashëm me ditën tënde të shkollës, si në tipologji
si në autoritetin e fjalës. Në kohën tënde gjëllonte autoriteti i
tipologjisë biblike dhe autoritetit i FJALËS shqipe, ndërsa në
kohën tonë këto kategori s’ekzistojnë më.
Censura ka ekzistuar edhe tek “Meshari” i Buzukut, që
ishte moshatare me censurën evrokristiane. Është më shumë
se e besueshme, se jo vetëm gjuha dhe tipologjia shqiptare,
do të ishin zhvilluar më natyrshëm vizavi gjuhës dhe
tipologjisë evropiane, i gjithë mendimi filozofik e sochistorik
sikur të ishte “liruar” paksa më gradualisht nga censurat.
Evropa perëndimore e quajtur demokratike, kalkulon
gabimisht se e ka tejkaluar censurën mesjetare dhe se e ka
zbuluar tërësisht individin.
“A thua në Ferr s’është dhënë plotënia e njeriut si
INDIVIDUM me tërësinë e pasioneve të veta, ndonëse kjo
paraqitje s’e mohon atë koncepcionin e vjetër mesjetar të
homosapiensit. Dante edhe pse i njihte mëkatet njerëzore
sipas qëndrimit të moralit kristian, megjithatë në përshkrimin
poetik shpreh mendimin për atë që është e natyrshme, për atë
që gjendet në natyrën njerëzore dhe sipas së cilës ai i përket
kësaj natyre, bile edhe mëkatari i veçantë. Sipas kësaj
paraqitjeje sheshohet individualizmi dhe kjo është ideja për
natyrën e njeriut, për NATYRALIZMIN e ri të Shekullit të ri” 1)
Në këtë fakt kalkulues qëndron edhe Erih Fromi kur e
mbron “zbulimin” e individit me të gjitha konturat e rravizimit,
deri tek ai natyralizmi i të gjitha entiteteve, si gjuha, letërsia,
filozofia ... .
Jo instiktivisht, shkrimtarët shqiptarë, si Buzuku, Budi,
Bogdani, Bardhi e të tjerë, të të njëjtës mostër mendimi, të
1 Filozofska hrestomatija II, 1956, fq. 21.
328