shkarko - Syri 3

Arti shtetëror i letërsive të verbëra
298
Në gjuhët ballkanike, me vizionin e botës të dëmtuar
nën trysnitë ideoreligjioze e ideopolitike, gjendet edhe gjuha
shqipe. Deshëm ne, ose jo, për hir të patriotizmit, të
nacionalizmit, apo për hir të vetë gjuhës, do ta pranojmë
dëmtimin e madh të “vizionit...” të gjuhës shqipe vizavi
gjuhëve tjera ballkanike. Gjuhën greke pareshtur e ka mbajtur
nën trysni të superioritetit hyjnor “vizioni helenoortodoks”,
gjuhët sllave kanë jetuar nën trysninë e “vizionit
sllavoortodoks”, rumanishtja gjëllon edhe sot nën “vizionin më
të veçantë latinoortodoks”, turqishtja nën trysninë e “vizionit
ugroislamik”; bullgarishtja si një përzierje bullgaro-sllave, të
gjitha të grumbulluara si delet nën mrizin e ngushtë të
Siujdhesës ilirike.
Nga të gjitha këto gjuhë, më e rrezikuara, gjatë gjithë
diakronisë ekzistenciale ka qenë gjuha shqipe, sepse të gjitha
këto, “vizione psikogjuhësore” të gjuhëve ballkanike, të
papërcaktuara territorialisht, edhe në këtë kohën tonë bënin
presion mbi strukturën e shqipes. Gjuhët ballkanike me
“vizionet e veta”, si greqishtja me “vizionin” helenoortodoks,
gjuhët sllave me “vizionin” sllavoortodoks, turqishtja me
“vizionin” islamik, me kalimin e kohës e kanë gërryer njëratjetrën,
duke dalur më pak të dëmtuara ngase ato kishin nga
një entitet gjëllues më tepër se, siç ishin feja e ideologjia.
Vëçanërisht nën sundimin ideosllavist, ideokomunist,
internacionalist, gjuha shqipe u ballafaqua me rrudhjen e
entiteteve familjare, patriotike, fetare, morale.
Për çdo ideologji, cilado të ketë qenë ajo, është bërë
përpjekje për të arritur shkallën më të përshtatshme të
“solepcizmit gjuhësor”, si mjeti më i sofistikuar për ndikim.
“Gjithnjë, njerëzit gjuhën e kanë menduar si mjet të
komunikimit të ndërsjelltë”. Paralelisht me këtë mendim,
gjuhësisht, në mënyrë empirike, të formuluara mjaft dobët,
janë zhvilluar utopitë e komunikimit: “Njeriu gjithnjë ka
ëndërruar diç më të lartë për komunikim - diç mbi gjuhën.
Kështu teologjitë kanë shpikur sisteme optimale komunikimi të