shkarko - Syri 3

263 Gjuha si bazë ku krijohet mendimi
Rastin e parë do ta quajmë histori e rastin e dytë do ta
quajmë letërsi. Se cili rast e terrorizon më shumë lexuesin nuk
mund ta përcaktojmë. Disonanca e pikëtimit midis historisë
dhe letërsisë qëndron tek tipologjia, përfytyrimi (imazhi),
arketipizimi i frymëzimit, si favore më tepër të letërsisë.
Ndërsa në histori edhe figurat më pikante, më të verifikuara në
aspektin ekzistencial, gjithnjë mbeten të mbështjellura me
lëvozhgën e veprimit kolektiv.
Në të dy rastet vlerën kryesore të informacionit e bart
gjuha e përdorur nga historiani ose nga shkrimtari; në rastin e
parë si “nivel i shkencës” e në rastin e dytë si “nivel të
ndërgjegjes”. Që të dy rastet, më tepër janë supozime; janë
kryesisht bindje individuale, vëçanërisht të mentalitetit
evroperëndimor, ndonëse shembulli është marrë nga
antihistoria ortodokse.
Rasti më i qartë i një gjuhe “unike biologjike” është
dhënë nga dëshmia e Solzhenicinit , ku tri kategoritë
tipologjike të trekëndëshit policor e përdorin metagjuhën e
ekzistencës: pushtetmbajtësit përdorin gjuhën e akuzës së
përhershme politike, “qytetarët lojalë” përdorin gjuhën e
mbrojtjes së pozicionit dhe të burgosurit gjuhën për këmbimin
e pozitës brenda burgut. Te fundi, të gjithë e përdorin të
njëjtën gjuhë politike, ku secili akuzon secilin për ta mbrojtur
ose për ta përmirësuar pozitën e vet politike. Pikërisht këtu
konceptohet synimi i sockomunizmit për ta krijuar megagjuhen
e akuzës së ndërsjellë kolektive. Por këtë procedim
psikogjuhësor sockomunizmi nuk e ka shpikur krejtsisht
vetëm. Ai i ka përsosur metagjuhën e promovuar në të gjithë
letersitë evropiane. Shkrimtarët si Homeri, Virgjili, më shumë
Dante e Miltoni, ndërtuan arkitekturën e Ferrit sipas përvojës
së ndërtimit të kalave, e bodrumeve të kësaj arktekture.
Shkrimtarët evropianë pak si vullnetarisht i merrnin detyrat e
prokurorit, të gjykatësit, edhe të gardianit. Në këtë arkitekturë
të Ferrit, shkrimtarët i kanë vendosur armiqtë e shtetit sipas
kritereve politike. Këtë prirje historike të shkrimtarëve