shkarko - Syri 3

95 Çvendosja e parë ideoarkitektonike e personazhit
Çvendosja e parë ideoarkitektonike e
personazhit
Historia e letërisë shqipe, qoftë socrealiste apo
socpatriotike, kryesisht në ristrukturimet prozatore, i ka vënë
vetes qëllimin e ripozicionit të çdo protagonisti të Dhjatës së
vjetër. Lexuesi shqiptar sot është privuar nga pozicioni i leximit
dhe meditimit individual të letërsisë së vjetër. Rruga e leximit
shqip, zakonisht, do të fillojë prej pozicionit të dytë, aty ku
animohet porosia morale e patriotike e do të përfundojë tek
ideologjia. Konstrukti psikofizik i shkrimtarit, i protagonistit dhe
i lexuesit të letërsisë shqipe, mbulohet me shtresimin
pragmatik, për të nxjerrë mbi këto gërmadha porosinë e
madhe didaktike.
Mosha e teksteve të vjetra katekizmore shqipe me
burime nga Bibla, duhet ta pranojmë, se nuk ndryshon nga
tekstet evropiane të kësaj moshe. Pozicioni i idesë, i
personazhit katekizmor, i kodit, i mesazhit, mbetet uniform me
një ndryshim të vetëm: me atë ndryshimin gjuhësor. Gjuha
shqipe, në këto tekste, s’do ta arrijë funksionin rikrijues as
formal as përmbajtësor. Andaj arkitektët e letërsisë shqipe, të
pamundshëm ta bëjnë ndonjë çformësim profetësh nga Dhjata
e vjetër, orvaten që nëpërmes elementit gjuhësor të nxjerrin
ideopatriotizmin e shkrimtarëve të vjetër të letërsisë shqipe.
Kongregacionet zyrtare orvaten t’i caktojnë gjuhës shqipe
funksion autoqefal. Sipas këtij praktikumi gjuhësor: Maria,
Jezu, Gjoni e personazhe të tjera ungjillore duke filluar të
flasin shqip në tekstet e vjetra katekizmore, fitojnë të drejtën
figurative të interpretimit, si personazhe pak të çvendosura
nga “shtëpia e mendimit biblik”. Meqë këto tekste ekzistojnë, e