shkarko - Syri 3

87 Zanafilla hipotetike e cenzurës
Fillet e studimeve ideologjike
Të gjitha periudhat e letërisë shqipe, duke filluar nga
periudha e principatave shqiptare, që në letërsinë shqipe
mbetet ende periudhë hipotetike, vëçanërisht në aspektin
tipologjik, e duke vazhduar me humanizmin, pastaj me
periudhën e Bejtexhinjëve, për ta vazhduar me Rilindjen
kombëtare, e me periudhën e indipendencës, deri tek
bazamenti i saj politik, i quajtur realizëm socialist, sot ende
gjenden të ngërthyera brenda metodës së politizuar të
studimit. E gjithë diakronia e këtyre periudhave, detyrimisht,
hyri brenda trekëndëshit politik të studimeve. Ky trekëndësh u
bë bazë ideologjike e historisë së letërsisë shqipe, për t’i
rrafshuar dhunshëm dallimet logjike, sado të vogla, në
studimin sinkronik, që janë aq të natyrshme për një letërsi.
Krahas këtij studimi u rikrijua trekëndëshi i tipologjisë së
krijimtarisë artistike, si model kontrollues i personazheve të
mëhershme të letërsisë shqipe, ose thënë më qartë, që nga
fillimi i kësaj letërsie.
Modeli i protagonistit të rikonstruktuar, për të gjitha
periudhat letrare, sipas trekëndëshit ideor e rregullon kodin e
vet politik, duke rënë në konflikt të ashpër me sinkroninë e vet
periodike. Kodi i tillë, me një ngathtësi politike, i mënjanon të
gjitha pengesat logjike vetëm për primatin ideopolitik. Studimet
e këtilla protagonistin e zhvendosin prej gjenezës
gnosologjike, për ta vendosur në trekëndëshin e sintezës
politike. Duke e nxjerr protagonistin prej pozicionit të parë
gjenetik, studiuesi në të njëjtën mënyrë e nxjerr nga gjeneza
edhe lexuesin edhe shkrimtarin, për t’i vënë në trekëndëshin