shkarko - Syri 3

letërsinë frënge ka provuar Marsel Prusti “Duke kërkuar kohën
e humbur”. Në varianten frënge liria e figurës kufizon me
shajninë, por kurrë jo me faktin. “Një fjalë, një frazë ose një
imazh të përdorur me një domethënie të posaçme (të
konsiderohet se do të thotë fjala simbol) janë të gjitha simbole
kur si elemente mund të dallohen në analizën kritike. Madje
edhe shkronjat me të cilat shkrimtari shënon fjalët e veta,
formojnë një pjesë të simbolizmit të tij në këtë kuptim” 1)
Në mitologjinë greke, prej Homerit e deri tek
tragjedianët grekë, simbolikisht nocioni i pendimit ka qenë
shumë i zbehur, aq sa gjithmonë i është përshtatur vetëm një
strukturimi të trekëndëshit letrar. Klimtenestra, Agamemnoni,
Oresti, Elektra, Akili, i qëndrojnë besnikë krimit të tyre duke e
ruajtur përherë kodin e fortë të këndit B, edhe pse shumë
analitikë në këtë letërsi janë orvatur t’u krijojnë këtyre
protagonistëve nga dy biografi. Këtij pozicioni të biografisë së
dytë i ka paraprirë arsyetimi i krimit pagan e jo pendimi.
Tragjeditë kristiane të Shekspirit e këmbejnë moralin pagan
duke i dhënë vendin e parë pendimit, ndërgjegjesimit, si akt
imitues i Biblës. “Ndjenja e vërtetësisë është, për shembull,
shumë më e fortë në tragjedi se në komedi, ngaqë në komedi
logjika e ngjarjes lëshon pe moralisht para dëshirës së
audiencës për mbarim të lumtur” 2) Tragjedia si akti më i lartë i
jetës, nuk i bën këto lëshime as për audiencë as për
providencë, sepse akti i saj i fundit duhet të jetë hakmarrës.
Tragjedianët skenën e kanë zgjedhur si inkubacion të
tronditjeve, si vend ku tentohej të zbutej spektatori me flijimin
e një viktime, por asnjëherë s’kanë arritur ta ngopin
spektatorin me shijen e gjakut. Andaj komedia në skenë
“luhet” ndërsa tragjedia në skenë “ndodh”. Tragjeditë
paskristiane u zbutën në “drama”, të cilat duhej t’i bindeshin
1 *Norton Frajt “Anatomia e kritikës”, Prishtinë 1990, fq. 102.
2 Norton Frajt, “Anatomia e kritikës”, Prishtinë 1990, fq. 102.