shkarko - Syri 3

219 Identiteti i historisë dhe i historianit
Në trekëndëshin përçmues evropian lexuesi (njeriu) shqiptar e
zbërthehen kështu:
c
E n t r o p i a ( v e p r i m i )
a
b
S h q i p t a r i
f a n t a z m ë
Për çudinë e lexuesit, fort të përçmuar shqiptar,
Kadareja, “orvatet t’i mbrojë” metropolet evropiane nga
kapitullimi skematik i romanit “Dasma”, derisa lexuesi shqiptar
por edhe njeriu shqiptar në metropolet evropiane
konceptoheshin në këtë mënyrë: C+B=A+B. Evropianët e
kanë hetuar paradoksin e letërsisë shqipe, ku njeriu shqiptar i
dalur nga Kanuni e ndjek lexuesin aksionist shqiptar.
Në letërsinë shqipe s’duhet të jemi aq dele të urta, as
në letërsinë evropiane fantazma egzotike mesjetare, apo
insekt që ndërton komunizmin e gurit. Deri kur lexuesi shqiptar
do të gëlltisë çdo gjë që i ofrohet si një deveje të urtë? ... “Një
kohë të gjatë kujtova se i lava duart me letërsinë. Në shpirt
kisha një lloj rrënimi. As vrullet dehëse të kohës kur shkruaja
“Përbindëshin", nuk më ngjallnin më, as skematizimi s’më
avitej dot pranë" 1)
Edhe pas këtij “rrënimi shpirtëror” të shkrimtarit, në
ujdhesën Shqipëri vazhdojnë të lindin përbindësha polifemikë.
Shkrimtari le ta ketë të drejtën e vet profesionale të
frymëzimit, të motivimit politik ose moral, le ta ketë të drejtën e
shkrimit prej socrealizmit politik e deri tek verizmi e dadaizmi.
Le ta ketë këtë të drejtë të interpretimit edhe kritiku i letërsisë.
Por le ta ketë këtë të drejtë edhe lexuesi; le ta ketë të drejtën
1 *Ismail Kadare, “Ftesë në studio”, Prishtinë 1990, fq. 63.