shkarko - Syri 3

Arti shtetëror i letërsive të verbëra
78
Bibla do ta paguajë aventurën e vet me lektisje për t’ u kthyer
në pafajsinë e parë, në grigjen e pafajshme politike, por pa iu
rreshtur kurrë nofkës së mëkatit politik.
Metafizika e këtij trekëndëshi synon ndikimin e
menjëhershëm; synon ngurëzimin total të ambientit. Lëvizjet
brenda këtij trekëndëshi do ta kontaminojnë gjithë hapsirën.
Vetëm zodiaku i harmonisë së çastit, shumë rrallë, në
letërsinë e përbotshme, arrin t’i shpëtojë këtij trekëndëshi
apokrif. Instikti i gjeniut s’ka pretendime për ndikim të
rrëmbyeshëm e autoritativ, por edhe instikti i gjeniut nuk mund
t’i shpëtojë krejtësisht këtij rrëmbimi. Dostojevski, ta zëmë, për
disa çaste, ka mundë t’i shpëtojë zonës së rrezikshme të
trekëndëshit ideor. Në fillim të veprës “Krimi dhe dënimi”,
shkrimtari lektis ta shpëtojë Rodion Romanoviqin nga
humnera e ëndrrës së determinimit fatal. Rodion Romanoviq,
përkundër vullnetit të Dostojevskit, përherë ka mbetur në
zonën e ëndrrës satanike jashtë trekëndëshit ideor.
Funsksionin e këtij trekëndëshi tek Dostojevski, në kontura të
zbehta, e fillon një “vizion i dobët klerikal e patriotik”. I gjithë
zodiaku i rreshtimit të veglave të vrasjes arrin pajtimin absolut
për realizimin e krimit. Para këtij rreshtimi shkrimtari stepet i
pafuqishëm, ndërsa Raskolnikovi udhëhiqet nga ëndërra
fatale. Dostojevski s’mund të ndikojë më në këtë konstelacion
as për hir të religjionit, as për hir të politikës, as për hir të
atdheut. Raskolnikovi vepron vetëm si medium i marrëveshjes
absolute - i dirigjuar nga fuqia e instiktit. Jo vetëm
Raskolnikovi, por të gjitha veglat e krimit lëvizin drejt erës së
gjakut. Raskolnikovi i ëndërrës s’mund të kontaktojë më, për
asnjë moment, me logjikën monotone të realitetit.
Dostojevski bëhet i pafuqishëm t’i vendosë brenda
trekëndëshit patriotik konstelacionet e rreshtuara nga forca
supreme për të realizuar krimin e pashmangshëm e krejtësisht
fatal.