shkarko - Syri 3

81 Zanafilla hipotetike e cenzurës
Zanafilla hipotetike e cenzurës
Letërsia shqipe, që nga fillet ekzistuese ka qenë e
detyruar të mbështetet në trininë fetare, në atë “patriotike” e
moralizuese. Ai “Djali shkapërdar” i Gjon Buzukut bën një
aventurë të përllogaritur, të përmasave familjare, për t’u kthyer
tek i ati me peshën e rritur të pendimit. Këtu fillon letrarisht
trinia më rurale e ndikimit mbi faktorin e tretë, të censuruar,
nëpërmes sovranitetit të familjes, ku koekzistojnë: Baba, Biri
dhe Pendesa. Kjo, ende, sipas studimeve të papërfunduara,
mbetet shtëpia e parë e ndikimit biblik, në të cilin është
strehuar lexuesi shqiptar. Natyrisht në këtë tregim të
përshtatur, aq sa mund të flasë letërsia shqipe, fillon
përfytyrimi i parë për protagonistin zyrtar në letërsinë shqipe,
ndonëse në Bibël konsiderohet protagonisti i tretë, pas Kainit
dhe Abelit. Jo rastësisht, Gjon Buzuku e zgjodhi “Djalin
shkaperdar”, me instiktin e moralizuesit të angazhuar, për t’i
përvijosur konturat e para të trekëndëshit literal në letërsinë
shqipe, qoftë për interes të familjes, të moralit apo të
religjionit.
Tregimet e gatshme biblike mbi Kainin dhe Abelin nuk
premtuan ndikim të mjaftueshëm për skicimin e trekëndëshit
të qëndrueshëm, sepse ata ishin të përcaktuar për kodifikim
vetëm të krimit ose të viktimës: ishte një aksident i një regjie të
kryer shume kohë para lindjes se Kainit e Abelit.
Lexuesi shqiptar, si edhe lexuesi i Biblës, ditën e parë
të leximit shkollor e fillon me komentet e gjashtë ditëve të
Zanafillës. Ata që, me të drejtë, nuk pajtohen me këtë ditë të
parë të shkollës së lexuesit shqiptar, e thonë më ndryshe:
lexuesi shqiptar, sërish, pas shumë klasësh të kaluara nën