shkarko - Syri 3

krahas tyre ekzistojnë edhe epigonet interpretues, është e
natyrshme se në letërsinë shqipe kemi aq interpretime sui
generis. Arkitekti ideologjik, së pari e ndjek rrugën e
çkishërimit sa më të mundshëm të këtyre teksteve për t’i
dhënë rëndësi aproksimative “planit gjuhësor”. Në këtë
mënyrë, që në fillim retardohet ndjenja patriotike tek lexuesi.
Vetvetiu lexuesi gjendet para dihotomisë nismëtare religjioze e
patriotike: për ta mohuar fenë e për të mos e pranuar gjuhën.
Strategjia e Arktitektit ideologjik vazhdimisht bën renovime në
diakroninë e Dhjatës së vjetër për t’i mohuar në mënyrë të
tërthortë religjionin dhe patriotizmin. Më në fund për tekstet e
vjetra shqipe, me burim ungjillor, politikisht është pranuar
vetëm “supremacia gjuhësore”, e cila sot studiohet vetëm
fonetikisht e morfologjikisht. Figurat e standardizuara
ungjillore, të teksteve të vjetra, nuk u integruan brenda
trekëndëshit ideopolitik për shkak të idiomatizmit të fortë
sakramental. Kodi i fortë kristijan nuk lejonte asfarë mundësie
për renovime ideologjike. Bindja e thellë fetare është një
ngulitje e fortë, që përfshin gjithë potencialin psiqik të subjektit
deri tek vetëflijimi. Andaj tretmani i studimeve idieologjike të
këtyre teksteve u orientua drejt tejkalimit të përmbajtjes, sipas
dy kritereve: së pari u shpallën si tekste të imponuara nga
kundërrëformacioni kishtar “përkundër vullnetit të priftërinjëve
shqiptarë” dhe, së dyti, studimi gjuhësor i këtyre teksteve u
promovua si vlerë primare e “patriotizmit të priftërinjëve
shqiptarë”. Vlera “gjuhësore” e teksteve të vjetra e suprimoi
“shkencërisht” dhe ideologjikisht përmbajtjen filozofiko-letrare
të teksteve të vjetra ungjillore. Natyrisht, vjen pyetja se a kanë
qenë të fiksuar në këto pozita autorët e teksteve të vjetra
shqipe; a do t’i kenë dhënë priftërinjt shqiptarë atë vlerë
superiore e patriotike elementit gjuhë mbi të gjitha bindjet e
tyre për shpëtimin e shpirtit? S’do të ishte pa vend të
ndihmohemi në këtë rast, nga mendimi shumë i qëlluar i Moris
Merlo-Pontit: “... (nga kjo rrjedhë se) mendimi i plotë i ndonjë
gjuhe kurrë s’mund të bartet në një gjuhë tjetër. Ne mund të