shkarko - Syri 3

3.Referentja e porosive emotive (marrësi,
pranuesi).
Në tekstin arbitrar të letërsisë totalitare referentja
paraqitet ekuivalente e saktë e trekëndëshit politikoletrar:
informacioni, mesazhi, marrësi. Andaj sipas nomenklaturës
arbitrare të baladës “Kush e solli Doruntinën”, të Ismail
Kadaresë, aplikohen dy variantet e denoncimit:
1. Denoncimi i parë i legalizuar i bëhet Kishës sipas këtyre
shenjuesve: informacioni (Kisha), mesazhi (Doruntina),
marrësi (lexuesi).
2. Denoncimi diskret i naivitetit patriotik: informacioni (Besa),
mesazhi (Doruntina), marrësi (lexuesi).
Të gjithë këta shenjues gjuhësoroprotagonistë, lexuesi
i letërsisë socrealiste duhet t’i lexojë me shqisë të programuar
ideobiologjike. Kjo shqisë politike, jo vetëm tek lexuesi i
letërsisë totalitare, duhet të funksionojë sakt edhe tek
përkthyesit e romaneve nga gjuhët tjera në gjuhën e
totalitarizmit. Le ta krahasojmë lexuesin frëng dhe lexuesin
shqiptarë; si mund ta lexojë frëngu dhe shqiptari romanin
“Gjenerali i ushtrisë së vdekur”.
Lexuesi frëng, që në fillim e ka lirinë edhe pse jo të
plotë sintagmatike të leximit të titullit të veprës, jashtë
konotacioneve të forta politike të informacionit, mesazhit
dhe pranuesit. Lexuesi frëng mund ta lexojë titullin e veprës
në tri variante pa e shprishur imazhin për tërësinë e romanit:
1. Gjenerali i ushtrisë së vdekur
2. Ushtria e vdekur e gjeneralit
3. Vdekja e ushtrisë së gjeneralit ...
Lexuesit shqiptar s’i lejohet ky permutacion i leximit.
Edhe vlera e konceptit nuk perceptohet njësoj sikur tek lexuesi
frëng. Pra, lexuesi shqiptar është ngurosur në pozicionin
politik të shenjave gjuhësore dhe në klaustrofobinë politike të
njësive të mbyllura gjuhësore. Sipas këtij procedimi, në
letërsinë socrealiste, fjala, sintagma, edhe të gjitha njësitë
logjikogramatikore programohen politikisht në dy rrafshe: