shkarko - Syri 3

239 Prej modeli tipologjikogjuhësor ortodoks
deri tek modeli tipologjikogjuhësor ideokomunist
Albert Tibode, studiues fort objektiv i letërsisë frënge,
duke shpjeguar Zonjën Bovari, aludon në personazhin e
identitetit, të cilin mund ta takojmë çdo ditë, në çdo rrugë,
nëse kemi shqisë dhe intuitë për ta parë.
Zonja Bovari, sipas natyrës jetësore, s’është krijuar për
akcidentalizëm letrar të pohimit apo mohimit absolut të
trekëndëshit autoritativ. Asnjë studiues i letërsisë ruse nuk ka
pasur guximin të pohojë për Ana Kareninën atë që pohon
Albert Tibode për Ema Bovarin. Ana Karenina, tradicionalisht,
sipas moralit ortodoks, strukturohet në trekëndëshin e gabimit
dhe të pendimit, që konsiderohet shablloni më tipik në letërsi
që nga tragjeditë antike, tek romani, e deri tek tregimet më të
shkurtëra.
Askush tjetër, përveç strukturimit ortodoks, i quajtur
moral kolektiv i popullit rus, nuk e trimëron më shumë
shkrimtarin Lav Nikollajeviqin të kumtojë për Gi De
Mopasanin: “Nga tre faktorë: 1. Rregullsia që është qëndrimi
moral i shkrimtarit ndaj lëndës së shqyrtimit; 2. qartësia e
shpalosjes ose bukuria e formës, që është e njëjta gjë; 3.
sinqeriteti që është dyfytyrësia ndjesore e dashurisë apo e
urrejtjes ndaj asaj që përvijos shkrimtari, Mopasani ka pasur
vetëm dy të fundit dhe ka qenë plotësisht i privuar prej të parit.
Ai s’ka pasur qëndrim të drejtë moral ndaj lëndës të cilën e ka
përshkruar. 1)
Rregullsia ose qëndrimi moral i Mopasanit për trajtimin
e lëndës, për Tolstoin, konkretisht, është mungesa tipologjike
e dy trekëndëshave që e vejnë në spikamë njëri tjetrin, duke
mohuar dhe duke pohuar skajsmerisht. Tek Mopasani, sipas
Tolstoit, mungojnë të gjitha referencat e moralit, relegjionit,
patriotizmit. Tolstoi nuk don ta kuptojë se evroperëndimorët po
shkonin drejt një letërsie moderne, kur ky (Tolstoi), me krrabën
1 L. N. Tolstoi “Mbi letrsinë” fq. 211