shkarko - Syri 3

duke e shtyrë herë kah misticizmi, kah legjenda e herë kah
religjioni zyrtar. Ky determinim Naimin e bëri gjithnjë e më
tepër të pakuptueshëm për nxënësin, studentin, dhe
interpretuesin. “Kritiku letrar” ishte i detyruar, në fund të çdo
studimi për Naimin, ta promovonte nofkën: “Naimi nuk e njihte
dialektikën andaj s’mund të hyjë në parajsën ideologjike”.
Sipas të gjitha metodave të majta apo të djathta shkrimtari
anjëherë s’mund të rrijë brenda veprës së vet. Sistematikisht
krijohet dysia gjuhësore e biografike e rishqyrtimit të
shkrimtarëve.
Atëherë do të gjendemi sërish para pyetjes
provokative: cilit shkrimtar, detyrimisht shkrimtar të gjallë, do t’i
takojë fati i Dantes: të harliset pa pengesa në parajsën
përmbajtësore? Letërsisë shqipe, në gjithë periodizimin e saj,
s’i është duhur purgatori, sepse ka mundur të bëhet
vendbanim i personazheve të identitetit, që për protagonistin
shqiptar po edhe për patriotizmin primitiv, gjithnjë kanë qenë
të dyshimtë. Sipas këtyre studimeve halleliga të letërisë
shqipe, Virgjili shqiptar mund të përcaktohej në zonën e
hirosur midis Jeronim De Radës dhe Naim Frashërit. Këta dy
poetë, një kohë të gjatë mbetën duke pritur paraqitjen e
Dantes së gjallë, i cili do ta caktonte Virgjilin e letërsisë
shqipe: De Radën apo Naimin.
Beatriçet e letërsisë shqipe që nga paraqitja e tyre e
parë s’janë aspak paqësore, siç pretendojnë të paraqiten me
natyrën e tyre femërore. Ato i kanë uzurpuar të gjitha entitetet:
morale, patriotike, politike e shtetërore. Për shkaqe gjenetike,
seleksionimi i tyre mbetet në kodifikimin gjuhësor politik,
derisa “Hyu ideologjik”, me shkopin e Bariut e shpie grigjen
tek “uji i shpëtimit”. Me kalimin e kohës u bë pak diskutabile
paraqitja e Dantes dytësor. Bashkë me rritjen e kësaj
polisemie figurative, një natë me shi, në Prishtinë arriti Godoja
të takohet me shqiptarin ideofolklorik. Në këtë kontekst,
Godoja nuk vinte në Prishtinë aq i humbur në kohë dhe
hapsirë, siç ishte paraqitur në vendlindjen e vet. Ai vinte me