shkarko - Syri 3

Vinçenc Prenushi në moshën 76 vjeçare ishte dënuar me 80
vjet burgim. Mbase Noli nuk e dinte se ç‘po ndodhte në
Shqipërinë e tij pas arrdhjes së “lirimtarëve” dhe bënte mirë që
nuk e dinte. Këtë mosdije të Nolit, më së miri e vërteton letra
plot shpresë e lutje drejtuar Lame Kodrës (Lames së vogël -
Sejfullah Malëshovës) që ta përdorë influencën e vet tek
“pushteti demokratik” për ta sjellë në Shqipëri Amanetin e Faik
Konicës, të cilit pas aq vjetësh pritjeje kishte filluar t’i prishej
kufoma. Përveç kësaj lutjeje, Theofan Stilian Noli, babaxhan,
e përgjëronte Lame Kodrën për të hapur një Institut të
letërsisë, në të cilën punë do ta ndihmonte edhe vet Noli duke
ardhur nga SHBA-të në Shqipërinë socialiste. Përkundër mallit
e dëshirës për ta ndihmuar atdheun, Noli, mbase edhe pas
burgosjes së Lame Kodrës (Sejfullah Malëshovës) s’e kuptoi
dhunën mbi fjalën shqipe. Si mund ta kuptonte Noli dhunën
socrealiste në Shqipërinë e vet të përmallëshme, për të cilën
cfilitej, kur s’kishte arritur t’i kuptonte vetvrasjet epidemike të
poetëve në Bashkimin Sovjetik, pikërisht në kohën e Stalinit.
Ç‘ishte e natyrshme që delegacioni të mos ketë parë asgjë të
dyshimtë politikisht në BRSS në vitin 1927. Po, Noli te fundi
ishte njeri e më së shumëti poet.
Shumë shqiptarë e kanë kaluar jetën larg atdheut me
lektisje të madhe për t’u kthyer. Këtë mërgim të shqiptarëve
ose do ta quajmë bioritëm historik e gjeografik ose do ta
identifikojmë me “prekjen e tretë” të animizimit të shqiptarit
ikanik. Shkrimtari, protagonisti dhe lexuesi shqiptar, prej
kohërave më të lashta, që nga Marin Barleti, mbase edhe më
herët, ishin të detyruar të ikin nga atdheu sa herë që binin
netët e gjata të pushtimit. Është vërtetuar në ato shënime
ekzistuese, se para se të fillonin këto egzoduese kolektive të
shqiptarëve, Ergoni gjuhësor përmbyste Energenë gjuhësore.
Në fillimin e këtyre netëve të gjata politike përherë dobësohej
vlera obligative psikomorale e fjalës.
Nga të gjitha egzilet e shqiptarëve, që i dimë dhe që
nuk i dimë, dy egzilet e fundit, dallohen si më të dhembëshmit,