shkarko - Syri 3

103 Çvendosja e parë ideoarkitektonike e personazhit
Si periudhë psikogjuhësore, tipologjike, tematike,
Rilindja kombëtare, e filloi ravizimin e censurës nën trysninë e
tematikës patriotike; në fillim duke iu kundërvënë
metodologjikisht censurës apokrife të periudhave të
mëparshme. Rilindja kombëtare, do të jetë e para që
konceptet gjuhësore i nxjerr nga mbruajtja religjioze për të
krijuar zonën e idesë së re patriotike, me homonimi të
theksuar politike. Në konkurencën e hezitimeve, aq të
rrezikshme për popujt e Ballkanit, Rilindja jonë kombëtare,
duke kërkuar mbijetesën detyrohet të mohojë shumëçka nga
periudhat paraprise të kulturës shqiptare.
Pikërisht te Rilindja kombëtare forcohet censura
zyrtare patriotike, me tendencë ta retardojë diapazonin e
dyshimtë jo vetëm tek tekstet e ndikuara nga jashtë por edhe
të vet fjalës. Ky retardim censural i Rilindjes kombëtare e
zgjeron ekspansionin e vet, së pari brenda figurës, pastaj
brenda fjalës, duke përfshirë ngadalë kodin, mesazhin, fjalinë,
e për ta kapluar më në fund gjithë ligjërimin. Në retardimin
kategorik të ligjërimit u lind rreziku i kompozicionit të
censuruar patriotik, i cili më vonë, pikërisht pas një shekulli, i
parapriu një censure tjetër përbindëshe e ideologjike, që sot e
quajnë censurë dhe autocensurë ideokomuniste.
Duke filluar nga mugëtirat arkivore të letërsisë shqipe,
qe nga supozimet hipotetike të principatave shqiptare, e deri
në kohën tonë, kund më pak e kund më shumë, ka vepruar
censura morale, fetare, patriotike, krahas mbrojtjes objektive
prej sulmeve të jashtme asimiluese. Gjuha e Buzukut, Budit,
Bogdanit dhe e Meshtarëve tjerë, nuk arrin ta krijojë
protagonistin sepse veprimtaria e tyre përkonte vetëm me
procedurën liturgjike, ku në mënyrë idiomatike, vetëm për
nevojat e meshës, paraqitej figura e Jezusë. Këtë do ta
quajmë mundësia e vetme skematike e personazhit për
nevojat liturgjike brenda kishës. Në këto të dhëna, Jezusi nuk
u bë personazh që ambientohej, por më tepër ishte një ide e