shkarko - Syri 3

Nëse romantizmi, realizmi, e vëçanërisht natyralizimi i janë
përmbajtur makrotekstit kompozicional, ku shkrimtari, lexuesi
dhe protagonisti kanë bashkëjetuar më gjatë, brenda
trekëndëshit pragmatik, drejtimet të tjera moderniste e kanë
zgjedhur mikrotekstin, ku shkrimtari, lexuesi dhe “protagonisti”
bashkejetojnë në mënyrë episodike, digresive, kryesisht në
situata të shkurtëra. Makroteksti me gjatësinë e vet
kompozicionale gjithnjë ka tentuar të krijojë lexues epikë të
llojit dantesk, siç flet Bokaço për dialogun e atyre dy grave.
Mikroteksti i letërsisë së quajtur moderne, episodike,
digresive, strukturën e trekëndëshit e ruan po ashtu në
episode e digresione. Duke i shqyrtuar të dy format,
makrotekstin dhe mikrotekstin, Borhesi erdhi deri tek
përfundimi aq i guximshëm por aq i vërtetë, se më vështirë në
letërsinë e përbotëshme gjendet lexuesi i mirë se shkrimtari i
mirë.
Makroteksti dhe mikroteksti janë aplikuar edhe në
letërsinë shqipe, sipas të cilëve është provuar edhe tipizimi që
orvatet të korrespondojë me periodizimin e letërsisë shqipe.
Në të dy format, makrotekstuale dhe mikrotekstuale, sipas
modeleve të pragmatizmave të letërsisë së përbotshme është
synuar të animizohet ideja e, më në fund, të institucionalizohet
ky animizim nëpërmes trekëndëshit letrar. Për t’u
institucionalizuar ky trekëndësh, heroi i veprës letrare, qoftë ai
më episodiku, më digresivi, pozitivi apo negativi, doemosdo do
të shndërrohet në një predikat të fortë tipologjik. Të gjitha
shtresimet tekstuale për ta animizuar idenë si shembull e si
veprim, korrespondojnë me sintagmën e shembullit antik të
përberë nga elemente të forta: nga shenja e veprës letrare
dhe shenjuesi i veprës letrare. Shenja e veprës letrare në
antikitet barazohet me lexuesin kurse shenjuesi barazohet me
protagonistin. Brenda kësaj sintagme, shkrimtari, në të gjitha
rastet i censuruar nga lartë, i animizon politikisht të gjithë
faktorët: religjiozë, moralë, patriotikë, folklorikë, që të
përfundojë tek nyjëtimet e forta ideologjike. Sintagama politike