shkarko - Syri 3

Arti shtetëror i letërsive të verbëra
54
Në fjalinë evropiane të Shekspirit kur pushteti i Jul
Cezarit, brenda të njejtës ditë, kalon tek Bruti – Kas e tek
Mark Antoni, para lexuesit hapet transparenca evropiane e
mbështetur në logjikën e pastër të ushtrisë. Lexuesi evropian
dhe lexuesi ballkanas pamfletin politik të Shekspirit mbi
Cezarin e Romës e lexojnë me standarde të ndryshme.
Lexuesi ballkanas ditën politike të Romës së Cezarit e lexon
si vullnet siperan të Fatumit. Lexuesi evropian ditën politike të
Romës së Cezarit e lexon, realisht, si grushtshtet të pushtetit
mbi pushtetit.
Shekspiri, popullin e Romës, tri herë brenda të njejtës
ditë, e ven në gjumin politik të Prokrustit: e gdhinë me
pushtetin e Cezarit, e shpie në sillë me pushtetin e Brutit –
Kas e, në mbrëmje ngryset nën pushtetin e Mark Antonit.
Bajroni, me lazdrimin e tij tartufian, tenton t’ia kalojë
ditës politike të Shekspirit duke iu afruar fizikisht fjalisë
teatrore ballkanase pa i kuptuar kurrë mizoritë e Ali Pashë
Tepelencës, pa e kuptuar pickimin hileqar të mushkajës.
Bajroni s’ka konstrukt psikomental ta kuptojë se në fjalinë
ballkanase ka veshtulli ugurzezë, veshtulli vrastare. Këtë
veshtulli vrastare fjalia teatrore ballkanase e nxjerrë nga
bodrumet e baladave, të legjendave, të miteve.
Në skenën ballkanase politika pushtetore doemosdo
do të ndryshojë, bile tri herë brenda ditës, asnjëherë pa i
takuar ditës së vet. Prokrusti i fjalisë teatrale ballkanike brenda
ditës i ekzekutonte tri politika sipas “gabimit” psikofizik të
shtetasit. Kur shtetasi delte më i gjatë se shtrati i Prokrustit
atëherë shtetasit ia prente këmbët për ta barazuar me
shtratin; kur shtetasi ishte më i shkurtër se shtrati atëherë
Prokrusti ia thente eshtrat për ta zgjatur sa shtrati; kur shtetasi
pretendonte të paraqitej sa shtrati duhej t’i provonte dy të
parat. Në të tri rastet, në të gjitha rastet, shtetasi ballkanik
duhej të shtrihej i vdekur brenda shtratit të Prokrustit, duhej të
jetonte i vdekur brenda shtetit – atdhe, duhej të jetojë i vdekur
brenda fjalisë teatrale.