shkarko - Syri 3

Arti shtetëror i letërsive të verbëra
84
pranojmë se censura ka vepruar që në zanafillë të letërsisë
shqipe, bile që në ditën e parë të shkollës së leximit.
“Djalin shkapërdar” mund ta shfrytëzonin të tri
censurat kryesore: censura kristiane, censura familjare dhe
censura “patriotike”, të asaj kohe dhe të kohës sonë. Me të
njëjtin kod penal mund të akuzoheshin të tre ikësit shqiptarë:
ikësit prej kristianizmit drejt islamizmit, ikësit prej atdheut kah
dheu i huaj, ikësit prej familjes drejt gjakut të “shprishur”. Të
tre egzodet bënin kërdi në atdheun e shqiptarëve, prandaj
përveç mëshirës kristijane për rehabilitim të këtyre tre ikasve,
Gjon Buzuku krijon ravizimin e parë të censurimit ungjillor, të
bazuar në trekëndëshin e kontrolluar nga katekizmi. Tri
autoritetet e kohës: Patria, Pater familjas, Pater spiritus
(Atdheu, Baba i familjes, Shpëtimtari i shpirtit), e ngulitën
pushtetin e tyre brenda kornizave të censurës trikëndore. Këto
tri autoritete mund të përdornin të njëjtin trekëndësh semantik
me modifikime të vogla të leximit tekstual.
Koekzistenca e tri censurave brenda të njëjtit
trekëndësh tregon tolerancë fillestare, kur asnjëra nga këto tri
censura s’kishte ambicje të theksuar për supremaci. Në
trekëndëshin: shkrimtari - heroi - lexuesi, asnjëra nga censurat
e leximit të parë shqip, nuk mundet ta rikonstruktojë
trekëndëshin specifik për interesa të veçanta.
Qëllimisht, instikti i shkrimtarit, e prirë Buzukun të
zgjedhë autoritetin e mesëm, autoritetin më intim - pikërisht
institucionin e familjes. Dekaloga e bindjeve (të tij) fetare e
mëtonte Buzukun të veprojë më ashpër, me psalmet e Davidit,
se sa me një tregim shumë të shkurtër biblik. Rreptësia
sakramentale e psalmeve të Davidit do ta loconte idenë e
Buzukut vetëm në domenin e kristijanizmit, duke i mënjanuar
dy lektisje të tjera: “atdhetare” e familjare. Përdorimi i
trekëndëshit të ndikimit, në mënyrë të dukshme politike, do ta
rrezikonte pozitën e shkrimtarit; do të konsiderohej se Gjon
Buzuku bënte propagandë antiislamike dhe antishtetërore.
Njeriu i sojit të Gjon Buzukut, i shmanget konfliktit politik duke