shkarko - Syri 3

265 Gjuha si bazë ku krijohet mendimi
shtaze, sadoqoftë e përsosur ose e lindur me fat, që do të
sillet sado pak ngjashëm me njeriun.” 1)
Këto dallime biologjke midis njeriut më të retarduar dhe
shtazës më fatlume, në mënyrë solemne e mjaft të
dhembëshme, do t’i shpalosim edhe për lexuesin shqiptar, për
protagonistin shqiptar, dhe për shkrimtarin shqiptar; për të
gjithë intelektualët shqiptarë që nuk patën fatin gjuhësor e
moral ta mbrojnë dinjitetin e vet, të kombit, as t’i shmangen
asesi destinacionit ideor të fjalës. Gjuha e diktatures sado
fatlume të ketë qenë s’ka mundur t’i afërohet “gjuhës” së lartë
të pikturave të Pikasos.
Pas diskursit të dëshmisë së Solzhenicinit në “Rrethin
e parë”, në faqen e dhjetë të librit, ku njeriu pas pesëdhjetë e
dy vjetësh, pafundësisht e ndjen veten të lumtur pse ka kaluar
prej rrathëve të thellë të burgut në rrethin e parë, a thua sa
është dallimi midis animal politikusit dhe homo sapiensit?
Politika totalitariste e ndal evolucionin njerëzor për ta berë
njeriun homo politikues. Pas këtij konstatimi kaq dëshprues
mund të ngushllohemi me thënien aq shpresëdhënese të
biologut bashkëkohor të Ludvig fon Bertalonfit: “Simbolizmi
është shkëlqim hyjnor i cili e dallon shtazën e përshtatjes më
të përsosur nga përfaqësuesi më i ulët i llojit njerëzor. Ai është
differentia homo sapiensa, të cilin mund ta definojmë në
bazë të morfologjisë...” 2)
Letërsia shqipe e socrealizmit, lexuesin dhe
protagonistin, po edhe vet shkrimtarin, si homo sapiense i ka
privuar tërësisht nga ekosistemi i fjalës shqipe, duke i zbritur
në provokimin më të ulët biologjik. Shkrimtari i bindjes së
thellë të homo politikuesit, si interpretues i ideve të Partisë
së Punës, ishte apo s’ishte i vetëdijshëm se në letërsinë
1 Ivan Ivić “Animal Simbolicum”, Beograd fq. 1 (Cit. Dekarti , 1952,
fq. 209)
2 *Po aty. fq. 2