Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

SLOWO WSTF,PNE 1399i rna za sobq ponad p61 tysiqca lat, cz~sto nawet znaczniewi~cej, nieprzerwanej historii. Struktura parafialna ziem polskichuformowana zostala, jak to nizej dowodnie zobaczymy,jeszcze w wiekach srednich. W niekt6rych okolicach nastqpiloto juz w XII-XIII wieku, gdzie indziej na obszarach slabiejpoczqtkowo zaludnionych - dopiero w XIV czy XV. Odtqdtrwa ona bez przerwy i wielkich katastrof ai po dzien dzisiejszy.Uderzajqca ciqglosc struktur parafialnych wyst~pujeszczeg6lnie dobitnie w zestawieniu ze zmiennosciq strukturinnego rodzaju, jak np. jakie donioslych dla historii wsi sto·~sunk6w wlasnosciowych. Ani wzgl~dnie cz~ste w dawnej Polscezmiany w granicach wielkiej wlasnosci, ani XIX-wieczne procesyprzemian zwiqzanych z uwlaszczeniem nie naruszyly np.w zasadniczych liniach starych granic okr~g6w parafialnych.W pelnej katastrof i zalaman historii Polski ostatnich stulecito trwanie i ciqglosc struktur parafialnych warte jest specjalnegopodkreslenia. Tradycyjna nauka historyczna, koncentrujqcacalq SWq uwag~ na wielkich wydarzeniach politycznychi wojennych, nie dostrzegala w og6le problem6w tego rodzaju.Stopniowo dopiero, wraz z rozszerzaniem horyzont6w naszejnauki, dostrzegac zaczynamy gl~bsze warstwy historycznej rzeczywistosci,kt6rych znaczenia ludzie poszczeg61nych pokolen,zafascynowani bezposrednio ich bolqcymi sprawami, nie widzieli,nie doceniali bqdz tei nie umieli zanalizowac. Tak bylotei i ze strukturami parafialnymi, kt6rych istnienie wydawalosi ~ czyms oczY'vvistym, codziennym, a wi~c i nie wartym specjalnejuwagi w zestawieniu z "wielkimi wydarzeniami" chwili.W przedstawionym Zarysie sygnalizowane Sq powolnezmiany zachodzqce wewnqtrz struktur parafialnych oraz w ichfunkcjonowaniu. Daleko nam jeszcze jednak do peInego, istotniewielostronnego ukazania konsekwencji nieustannego funkcjonowaniatychze struktur w zyciu co najmniej dwudziestupokolen ludzi na ziemiach polskich. Na podstawie zachowanychzr6del latwo wskazac, jak to robiq autorzy szkic6w, na liczneniedostatki w iyciu parafii. Pozostaje jednak faktem, ie nawetnajgorsza parafia ze swym lichym plebanem stale egzystowala.dzialala i tym samym cos znaczyla w iyciu ludzi jq stanowiqcychi niewqtpliwie tej przynaleinosci w jakis spos6bswiadomych. Nie moina zapominac, ie. w zaloieniu systemparafialny spelniac mial zasadniczo funkcje liturgiczno-wychowawcze,przy czym liturgia miala bye takie jednym z podstawowychsrodk6w wychowania. Spojrzenie na system parafialnyjako na pot~zny mimo wszystkich brak6w systemspolecznego wychowania otwiera przed naukq bardzo rozlegly