Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

1546STANISLAW LITAKw procesjach w wazmeJsze swi~ta) do calkowitego wlqczenia sip,w nurt pracy duszpasterskiej, z obowiqzkiem nawet rezydencjiprzy danym kosciele. Cz~ste kumulowanie altarii z wynagrodzeniemwikariuszow Iub beneficjum plebanskim powodowalo, ze w praktyceprawie wszyscy altarzysci, przynajmniej na niekt6rych terenach,w XVIII w. zajmowali si~ dzialalnosciq duszpasterskq. Podobniejak w wypadku mansjonarii bylo to poczqtkiem ich faktycznegozaniku w pierw5zej polowie XIX w.Poza om6wionymi juz kategoriami kleru parafialnego nalezyrowniez wymienie innych prebendarzy, jak np. zobowiqzanych doopieki · nad ubogimi prepozyt6w i kapeIan6w szpitalnych, ksi~zyobslugujqcych r6zne kaplice publiczne i prywatne oraz kosciolynp. niegdys parafialne. Na uwag~ rowniez zaslugujq uposazenioddzielnymi prebendami kaznodzieje, promotorzy bractw i inni,kt6rzy bardzo licznie wystp,pujq W zr6dlach zwlaszcza z XVIIi XVIII w. Ich rola w owczesnym spoleczenstwie, podobnie zresztqjak calego kleru, nie zostala dotychczas nalezycie uwypuklonaw badaniach naukowych.Podsumowujqc powyzsze rozwazania na temat kleru parafialnegonalezy stwierdzie, ze obok stopniowego, przynajmniej na niekt6­rych terenach podnoszenia si~ w ciqgu XVII i XVIII w. og6Inejliczby duchowienstwa, obserwuje si~ dose szybki wzrost liczbyr6znych tzw. prebend nieduszpasterskich i rownoczesny spadekliczebnosci duchowienstwa, ktorego gl6wnym celem byla pracaduszpasterska (wikariusze). Nie mozna jednak z tego wyciqgaewniosku 0 zaniedbywaniu duszpasterstwa. Powyzsze zjawisko jest'wyrazem innego procesu, mianowicie zmiany charakteru prebend .nieduszpasterskich, kt6re w praktyce staly si~ uposazeniem dlakleru zajmujqcego si~ duszpasterstwem. Zasygnalizowany tu procesnajIepiej ilustruje ponizsza tabelka przedstawiajqca to zagadnieniew dekanacie kazimierskim.~1603 1617 1650 1678 1721 1748 1781PIebani 12 12 13 14 14 15 15Wikariusze 16 16 15 11 9 7 7Prebendarze 2 2 2 8 6 10 12Mansjonarze 8 6 10 12Razem: 30 30 30 41 35 37 40Uwaga: Tabelka nie uwzgl~dnia nierezydencji pleban6w.Z powyzszego zestawienia wynika, ze podczas gdy w latach1603-1650 na 28 plebanow i '\vikariuszy (faktycznie 20, poniewaz,jak juz wiemy, 8 nie rezydowa~o) wyst~powaly tylko 2 prebendy,to juz w r. 1678 na 25 .plebanow i wikariuszy (faktycznie na 19,