Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

• 1476EUGENIUSZ WI8NIOWSKI• zmierza do zapewnienia plebanowi kontroli nad dzialalnosciq witryk6wi dlatego poleca, by byli oni wybierani w porozumieniuz plebanem i dysponowali funduszami koscielnymi tylko za jegozgodq. Znamienna jest przebijajqca zar6wno ze statut6w arcybiskupaSwinki, jak i biskupa Nankera tendencja do uzaleznienia witryk6wod pleban6w. Zdaje si~ ona wskazywae, ze r6wniez w Polsce, podobniejak na Zachodzie, instytucja ta powstala w wyniku dqzeniawiernych do zapewnienia sobie kontroli nad dochodami koscielnymi.Om6wione postanowienia synod6w swiadczq 0 tym, ze dqzeniaswieckie zmierzaly dalej niz sobie tego zyczyly czynniki koscielne.Sp6r 0 kompetencje witryk6w i ich stosunek do plebana trwatjednak nadal, a moze nawet zaostrzyl si~, skoro w r . 1373 biskupkrakowski, Florian Mokrski, zagrozil ekskomunikq tym, kt6rzy powolajqwitryk6w wbrew woli plebana. Zabronil on r6wniez witrykomsamowolnego dysponowania dochodami koscielnymi. Do sprawywyboru i kompetencji witryk6w powr6cil w r. 1420 w statutachsynodalnych arcybiskup Mikolaj Trqba. Postanowil on, by wyboruich dokonywali wsp6lnie pleban, patron kosciola i starszyzna parafialna.Witrycy w liczbie dw6ch mieli bye osobami swieckimii godnymi zaufania. Do ich obowiqzk6w nalezec mialo gromadzeniei przechowywanie fundusz6w na potrzeby kosciola. Ich wydatkowaniemialo bye uzgadniane z plebanem. Wyb6r witryk6w mialbye dokonywany na okres jednego roku w oktawie Bozego Narodzenia.Szczeg6lowszymi danymi na temat upowszechnienia si~ instytucjiwitryk6w dysponujemy dla archidiakonatu kaliskiego w poczqtkachXVI w. Sposr6d 88 parafii, kt6re archidiakonat ten liczylw tym czasie, posiadamy dane dla 86. Wsr6d nich witrycy znajdowali si~ w 59 parafiach, czyli w 68,6% og6lu parafii, dla kt6rychposiadamy potrzebne informacje. Jest zas bardzo prawdopodobne, zeznajdowali si~ oni w wi~kszej liczbie parafii. W 53 wypadkachbylo 2 witryk6w, w 6 wypadkach tylko 1. Witrycy ci z reguly zamieszkiwaliw miejscowosci, w kt6rej znajdowal si~ kosci6l parafialny.Zdaje si~ to wskazywac na to, ze na stanowiska tedobierano ludzi majqcych latwy kontakt z kosciolem i plebanem.W parafiach miejskich witrykami byli mieszczanie. Sposr6d 10miast, kt6re znajdowaly siG w tym czasie na terenie omawianegoarchidiakonatu, witryk6w spotykamy w szesciu. W jednym wypadkufunkcje witryka pelnil w6jt. Sposr6d zas 101 witryk6w,istniejqcych przy kosciolach wiejskich 2 bylo soliysami, 4 karczmarzami,1 wlodarzem, reszta zas stanowili kmiecie. Dane tewskazywalyby na to, ze witrycy rekrutowali si~ w zasadzie sposr6ddol6w spolecznych. Przedstawicieli szlachty spotyka siE; wsr6dnich bardzo rzadko. Mozna wi~c powiedziee, ze witrycy stanowili•