Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

PAnAFlE W XVI-XVIII W. 1543urz~dach lub tez powierzania im okreslonych misji, jak np. towarzyszenieosobom swieckim w wyjazdach za granic~ itp.Mimo mocno zaakcentowanego przez Sob~r Trydenckf obowiqzkurezydowania duchownych przy swoich kosciolach oraz lqczqcegosi~ z tym zakazu kumulacji beneficjow, nierezydencja plebanowjest, jak si~ wydaje, zjawiskiem cz~stym tak w XVII jak tezw XVIII w. Tak np. w dekanacie kazimierskim na 14 parafiiw 1603 i 1650 r. nie rezydowalo po 4 (33,3010) a w drugiej polowieXVII w. oraz w pierwszej polowie w. XVIII sytuacja ta jeszcze si~pogarsza, gdyi na 15 parafii nie rezydowalo w latach 1678 i 1721po 6 (40010). POCZqwszy zas mniej wi~cej od polowy XVIII liczbawypadkow nierezydencji maleje. Tak wi~c w r. 1748 na 15 parafiinie redyzowalo juz tylko 3 plebanuw. W roku zas 1781 wyst~pujetylko 1 i to wqtpliwy wypadek nierezydencji plebana.Obok plebanow lub prepozytow bezposrednio w duszpasterstwiebyli zatrudnieni wikarillsze, ktorzy cz~sto we wszystkim zast~powaliswoich nierezydujqcych plebanow (komendarze).. Wobecnierezydowania wielu plebanaw ta kategoria kleru stanowila najwazniejszya cz~sto jedyny element oddajqcy si~ pracy duszpasterskiej.Dotyczy to nie tylko stosunkow wiejskich ale takze zwyczajowpanujqcych w kapitulach katedralnych i kolegiackich, w ktorychwyr~czali oni w obowiqzkach koscielnych kanonikow. Chyba nieb~dzie przesady, jesli stwierdzimy. ze byla to grupa kleru najbardziejobarczona obowiqzkami i rownoczesnie najslabiej platna.Przy czym w jej sklad wchodzilo stosunkowo najwi~cej elementupIebejskiego.Wikariusze manualni, 0 ktorych tu jest mowa, nie mieli okreslonychstalych beneficjaw, lecz utrzymywali si~ z prowizji placonejim przez plebanow. Z tego tez tytulu otrzymywali oni swi~ceniakaplanskie. Obowiqzek zas starania si~ 0 wikariusza spoczywalwylqcznie na plebanie. Ta trwajqca prawie wsz~dzie do koncaomawianego okresu praktyka ulegla pewnej zmianie w diecezjikrakowskiej za rZqdow biskupa Kajetana Soltyka (1759-1788),ktary zaczql sam przydzielac wikariuszy do poszczegolnych kosciolowpara~ialnych. Podobny proces obserwuje si~ np. w diecezjipoznanskiej w poczqtkach XIX w.Niskie na ogol wynagrodzenie wikariuszy przez plebanow sklanialoich do przyjmowania dodatkowych zobowiqzan na rzeczbractw (promotorie), co im przynosilo pewien dodatkowy doch6d,lub tez do lqczenia wikariatow z altariami alba innymi prebendaminieduszpasterskimi. W wypadku zas niemoinosci podratowaniaprzez wikarych swoich cz~sto rzeczywiScie niewystarczajqcychdochod6w, duchowni ci porzucali swoje dotychczasowe miejscapracy udajqc si~ na w~drowk~ \v celu poszukiwania lepszych•