Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

ORGANIZACJA PARAFIALNA W SREDNIOWIECZU1463ewangeliczne. Nalezalo tez przypominac wiernym 0 ich podstawowychobowiqzkach religijnych: swi~ ceniu swiqt, zachowywaniupostow, spowiedzi i Komunii wielkanocnej. Pleban byl tez zobowiqzanyoglaszac w niedziele list~ tych, ktorzy popadli VIi ekskomunik~.W zwiqzku z ciqzqcym na wiernych przymusie parafiainym,obowiqzywal plebana zakaz przyjmowania obcych parafianna msze w niedziele i swi~ta, oraz udzielania im sakramentow.W polskim ustawodawstwie synodainym zakazy tegorod.zaju spotykamy od r. 1279. Do plebana nalezalo tez czuwanienad utrzymaniem budynku koscieinego i jego wyposazenia w na­Iezytym stanie, w czym od XIII w. coraz bardziej pomagali muspecjaini przedstawiciele parafian, tzw. witrycy.Dia umozliwienia naIezytego funkcjonowania parafii, kazdy pIebanmusial posiadac odpowiednie uposazenie. Stanowilo ono koniecznywarunek erekcji parafii. Forma uposazenia byla silnie• uzaIezniona od ogolnej sytuacji spolecznej i gospodarczej terenui w zaIeznosci od zmian w tej sytuacji ulegaia rowniez zmianom.Do pOdstawowych i z reguly spotykanych elementow tego uposazenianalezaly ziemia i dziesi~ciny, pewne prawa uzytkoweoraz daniny wiernych. Wydaje si~, ze we wczesnym okresie duzqrol~ w uposazeniu plebanskim odgrywaly biezqce dochody, przyznaneplebanowi przez fundatora w calosci lub tylko w cz~sciz pewnych przedsi~biorstw lub gal~zi gospodarki fundatora. I taknp. fundujqcy w poczqtkach XII w. kosciol w Pacanowie Siemianz Nagodzicow nadal mu karczm~ oraz dziesiqtq cz~sc swychdochodow z hodowli ryb i pewnych gatunkow bydla. Uposazenieziemskie mogly we wczesnym okresie stanowic bqdz to kawalkigruntu, okreslane jako sors; ager, bqdz tez cala wies, lub nawetkilka wsi, a w uposazeniu kosciolow ksiqz~cych spotykamy nawetcale castrum - grod, ktorym to poj~ciem oznaczano zarownopewne kompleksy majqtkowe, jak i ludnosc poddanq oraz pewneprawa uzytkowe. Z nadania ksiqz~cego posiadaly koscioly dochodyz cel, targow, karczem, salin, mlynow, oplat przewozowych ­myta, a nawet prawo do poboru w calosci Iub cz~sci takich daninksiqz~cych jak stan lub stroza. Z tego samego zrodla posiadalyrowniez ludnosc poddanq - swiqtnikow. W pozniejszym okresie,kiedy w zwiqzku z ogolnymi przemianami gospodarczymi wielkawlasnosc rycerska i koscieina uzyskala w drodze nadan immunitetowychwiele roznego rodzaju uprawnien, zastrzezonych dawniejwylqcznie dla ksi~cia, podobne uprawnienia mogly otrzymac kosciolyparafialne rowniez z rqk moznych. Od XIII w. w zwiqzkuz szerZqCq si~ kolonizacjq na prawie niemieckim, ktora wprowadzilanOWq jednostk~miary gruntowej - lan, rowniez uposaieniekosciola w ziemi~ zacz~to okresiac coraz powszechniej