Nr 137-138, listopad-grudzień 1965 - Znak

ZAKONY W XVII-XVIII W. 1569zadan. Najbardziej charakterystycznego przykladu dostarczajqkanonicy od pokuty. Zakon ten 0 charakterze kontemplacyjnymi pokutniczym nie przejawial wi~kszej dzialalnosci zewn~trznej.Dopiero rozwoj placowek na Litwie, szczegolnie w XVII-XVIII w.wplynql na zmian~ profilu zakonu. Biali augustianie, jak ich naLitwie nazywano, stajq tu do pracy misyjnej i duszpasterskiejw kilkunastu powierzonych im parafiach. , W podobny· spO'sob angazujqswe sHy na Rusi trynitarze. Takie proby przystosowaniadzialalnosci zewn~trznej do nowych okolicznosci mozna zauwazyctakze u paulinow i kanonikow lateranenskich. Na gruncie i w nawiqzaniudo ruchu kanonikatu regularnego powstaje juzw XII wieku szereg zakonow czynnych poswi~cajqcych si~ realizacjiokreslonych zadan w spoleczenstwie. Do tego typu nalezqtez duchacy a takze stary zakon kanonicki trynitarzy, si~gajqcyswymi poczqtkami przelomu XII-XIII stulecia, ktory jako ostatnizakon starego typu przybywa do Polski dopiero u schylku XVIIstulecia. Najnowsze badania wykazujq tez wyrazniej silne zwiqzkiruchu kanonickiego z zakonami rycerskimi, ktore powstawac zacz~lyw XII stuleciu jako jeden z rodzaju zakonow czynnycho swoistych zadaniach opiekUllczo-militarnych.Wi~zy organizacji terytorialnej mi~dzy klasztorami zakonowgrupy kanoniczej wytworzyly si~ w zasadzie w czasach poprzedzajqcychomawiany okres. Formy organizacji terytorialnej Sq rowniezzroznicowane. Nie Sq one w kazdym razie tak wyraziste jakw przypadku zakonow zebraczych czy kleru regularnego. Obokorganizacji prowincjalnej duchakow, paulinow czy trynitarzywyst~puje tez zaleznosc, rMnego typu placowek od opactw i domowmacierzystych, np. u bozogrobcow, premonstratensow i kanonikow·lateranenskich. U niektorych z wymienionych zakonowwidoczna jest jednak fendencja do formowania si~ struktury organizacyjnej0 charakterze prowincji.Klasztory pre m 0 n s t rat ens 0 w tworzyly jednostkG terytorialnqzwanq cyrkariq. Wlaschvie byla to nazwa okr~gu wizytacyjnegoobejmujqcego m~ski e i zenskie konwenty norbertanskie.Lqczne trak towanie obu gal~zi zakonu w oficjalnych w ykazachdla cyrkarii norbertanskich przypomina 0 podwoj nym niegdys ­mE;sko-zenskim charakterze konwentow. Cyrkaria polskaw XVII-XVIII w. liczyla 15 konwent6w. W tym okresie nabieraona charakteru prowincji. Na podkreslenie zasluguje fakt dwukrotnejprzewagi liczebnej konwentow zensk ich nad m~skimi.W warunkach polskich jest to jedyny tego rodzaju przypadek.W granicach Rzeczpospolitej istnialy trzy opactwa norbertan6w:w Hebdowie, Witowie i Nowym SqCZU oraz prepozytura w Krzyzanowicachzalezna od Witowa. Od drugiej polowy XVII w. obser­